عوامل اختلاف قرائات
پديده اختلاف قرائات قرآن عوامل مختلفى دارد كه مهمترين آنها عبارت اند از :
۱. ضعف خطّ عربى
قرآن كريم در آغاز با رسم الخطى نگاشته مىشد كه نقطه و اعراب نداشت و همچنين الف وسط كلمات نوشته نمىشد ؛ ۱ چنانكه (مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ) را بعضى (مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ) قرائت كردهاند . ۲ از همين رو تلاوت قرآن ، بيشتر از آن كه متكى به نوشتار باشد ، به گفتار و حفظ متكى بود . حتى عثمان پس از توحيد مصاحف در كنار ارسال هر مصحف به شهرهاى مهمّ اسلامى همچون مكه ، بصره ، كوفه و شام ، ۳ يكى از بزرگترين شخصيتها را كه در قرائت قرآن تبحر داشت و قرائت آن را بىواسطه از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله يا صحابه بزرگ فرا گرفته بود ، گسيل داشت . ۴ اين اقدام بيانگر آن است كه خطّ قرآن نمىتوانست به صورت كامل نياز خواننده را به خواندن صحيح برطرف كند .
1.البيان : ص۱۶۴.
2.تفسير العياشى : ج۱ ص۲۲؛ التبيان فى تفسير القرآن : ج۱ ص۳۳؛ الكشاف : ج۱ ص۵۶ .
3.أحكام القرآن ، ابن عربى : ج۲ ص۱۰۳۶ - ۱۰۴۱ ؛ بيان المعانى : ج۱ ص۳۱.
4.مناهل العرفان : ج۱ ص۴۰۲ - ۴۰۳ ؛ تاريخ قرآن : ص۴۶۴ - ۴۶۵.