نكته

علّامه طبرسى قدّس سرّه مى‏گويد : در خبر شايعى از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله آمده است كه فرمود : «به جاى تورات ، [سوره‏هاى‏] طِوال هفت‏گانه به من داده شد ، و به جاى انجيل ، [سوره‏هاى‏] مَثانى ، و به جاى زبور ، [سوره‏هاى‏] مِئون . همچنين به [سوره‏هاى‏] ، مفصّل برترى داده شده‏ام» . در روايت واثلة بن اسقع هم آمده است : «به جاى انجيل ، [سوره‏هاى‏] مِئين به من داده شد ، و به جاى زبور ، [سوره‏هاى ]مَثانى . همچنين فاتحة الكتاب و آيات پايانى سوره بقره ، از زير عرش ، به من داده شد و به هيچ پيامبرى قبل از من داده نشده‏اند . نيز [سوره‏هاى‏] مفصّل را پروردگارم به عنوان بخششى به من عطا فرمود» . «طُوَل هفت‏گانه» ، عبارت‏اند از : بقره ، آل عمران ، نساء ، مائده ، انعام ، اعراف و انفال با توبه ؛ زيرا اين دو (انفال و توبه) را «قرينَتَين (دو همنشين)» مى‏خوانند . به همين دليل ، بين آن دو با (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) ، فاصله نيفتاده است . بنا به قولى ، هفتمى ، سوره يونس است . «طُوَل» ، جمع «طُولى‏» است و «طولى‏» ، مؤنّث «أطول» است . اين سوره‏ها را از آن جهت «طُوَل» گفته‏اند كه طولانى‏ترين سوره‏هاى قرآن اند .
امّا «مثانى» ، عبارت اند از سوره‏هاى پس از هفت سوره طولانى ، كه اوّلين آنها سوره يونس است و آخرينشان ، سوره نحل . اينها را از آن جهت مَثانى گفته‏اند كه پس از سوره‏هاى طِوال مى‏آيند . گويا طُوَل ، مبادى هستند و مَثانى ، دومينِ آنها . «مثانى» ، جمع «مَثنى‏» است ، مانند معنى و معانى . فرّا مى‏گويد : واحد آن ، «مثناة» است . بنا به قولى ، مَثانى ، عبارت است از «كلّيه سوره‏هاى قرآن ، اعم از طِوال و قِصار آن ، به دليل اين آيه شريف : ( كِتَبًا مُّتَشَبِهًا مَّثَانِىَ ) . اين قول ، از ابن عبّاس است . علّت اين هم كه آنها را «مثانى» گفته‏اند ، اين است كه خداوند سبحان ، در آيات قرآن ، مَثَل‏ها و حدود و فرائض را دو بار ذكر كرده است . به قولى ، مثانى ، در آيه شريف : ( وَ لَقَدْ ءَاتَيْنَكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِى ) ، آيات سوره حمد است . اين قول ، از امامان ما عليهم السلام روايت شده و حسن بصرى نيز همين را گفته است .
امّا «مِئون» ، عبارت است از هر سوره‏اى كه حدود صد آيه يا كمى بيشتر يا كمتر دارد . اين سوره‏ها ، هفت تا هستند . اوّلين آنها ، سوره بنى اسرائيل است و آخرينشان ، مؤمنون . بنا به قولى ، سوره‏هاى مِئَون ، سوره‏هايى هستند كه بعد از طوالِ هفتگانه مى‏آيند ، و مثانى ، سوره‏هاى بعد از مِئون هستند كه كمتر از مئون و بيشتر از سوره‏هاى مفصّل هستند ، و آنها را مثانى گفته‏اند ؛ چرا كه مئون ، مبادى آنهايند .
امّا «مُفصّل» : عبارت‏اند از سوره‏هاى كوتاه بعد از «حا . ميم‏ها (حواميم)» تا آخر قرآن . علّت آن كه اين سوره‏ها را مفصّل گفته‏اند ، اين است كه ميان آنها با (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) زودْ زود ، فاصله مى‏افتد .

۲۵۴.صحيح البخارى - به نقل از ابو سعيد خُدرى - : مردى شنيد كه مرد ديگرى ( قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ) را مى‏خواند و آن را تكرار مى‏كند . صبح كه شد ، آن مرد نزد پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله آمد و آنچه را شنيده بود ، براى ايشان بازگو كرد و طورى بازگو كرد كه انگار ، آن را كم و ناچيز مى‏شمُرَد . پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله فرمود : «سوگند به آن كه جانم در دست اوست ، اين سوره ، با يكْ سومِ قرآن ، برابرى مى‏كند» . ^۱

۵ / ۶

نور قرآن‏

۲۵۵.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله: هر چيزى ، نورى دارد و نور قرآن ، سوره ( قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ) است . ^۲

۵ / ۷

سوره‏هاى طِوال و مِئون و مَثانى و مُفصَّل‏

۲۵۶.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله: سوره‏هاى طِوال ، به جاى تورات به من داده شده است ، و [سوره‏هاى ]مِئون به جاى انجيل ، و [سوره‏هاى ]مَثانى ، به جاى زَبور . سوره‏هاى مُفصَّل نيز امتيازى است كه تنها به من ، داده شده است . ^۳