الف - آيات قرآنى
به تصريح آيه ۱۸۵ بقره ، آيه يكم از سوره قدر و آيات دوم و سوم سوره دخان ، قرآن در شب قدر ماه رمضان نازل شده است . از آنجا كه نزول تدريجى قرآن در شبها و روزهاى ديگر ، واقعيتى تاريخى و انكارناپذير است ، مراد از نزول ياد شده در اين آيات ، بايد غير از نزول تدريجى باشد . ظاهر آيات نيز از نزول كلّ قرآن حكايت دارد ، نه بخشى از آن .
ب - روايات اهل بيت عليهم السلام
بنا بر روايات زير ، قرآن افزون بر نزول تدريجى ، به گونه دفعى نيز نزول يافته است :
يك. روايتى كه تصريح دارد قرآن يك بار به صورت كامل در ماه رمضان بر بيت معمور و سپس در مدت بيست سال به تدريج بر پيامبر نازل شده است . اين روايت ، در ادامه از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله نقل مىكند كه قرآن نيز مانند ديگر كتب آسمانى نزولى دفعى داشته است :
نَزَلَ القُرآنُ جُملَةً واحِدَةً في شَهرِ رَمَضانَ إلَى البَيتِ المَعمورِ ، ثُمَّ نَزَلَ في طولِ عِشرينَ سَنَةً.
ثُمَّ قالَ : قالَ النَّبِيُّ صلى اللَّه عليه وآله : نَزَلَت صُحُفُ إبراهيمَ في أوَّلِ لَيلَةٍ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَتِ التَّوراةُ لِسِتٍّ مَضَينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَ الإِنجيلُ لِثَلاثَ عَشرَةَ لَيلَةً خَلَت مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَ الزَّبورُ لِثَمانِ عَشرَةَ خَلَونَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، واُنزِلَ القُرآنُ في ثَلاثٍ وعِشرينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ . ۱
قرآن ، در ماه رمضان ، يكجا به بيت المعمور ، فرو فرستاده شد و سپس در طول بيست سال، [تدريجاً ]نازل گشت» .
سپس فرمود : «پيامبر صلى اللَّه عليه وآله فرموده است : "صُحُف ابراهيم ، در شب اوّل ماه رمضان، نازل گشت . تورات ، در شب ششم ماه رمضان، نازل شد . انجيل ، در شب سيزدهم ماه رمضان، نازل شد . زبور ، در شب هجدهم ماه رمضان ، نازل شد و قرآن ، در شب بيست و سوم ماه رمضان ، نازل شده است"» .
دو. روايتى درباره آيه (إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ ؛ ما آن را در شبى فرخنده فرو فرستاديم) كه مقصود از «شب مبارك» را شب قدر ماه رمضان مىخواند و بيان مىكند كه قرآن جز در شب قدر ، نازل نشده است :
لَيلَةُ القَدرِ وهِيَ في كُلِّ سَنَةٍ في شَهرِ رَمَضانَ فِي العَشرِ الأَواخِرِ ، فَلَم يُنزَلِ القُرآنُ إلّا في لَيلَةِ القَدرِ . ۲
شب قدر ! و آن ، در دهه آخر ماه رمضانِ هر سال ، واقع شده است . خداوند ، قرآن را جز در شب قدر ، فرو نفرستاد .
سه. روايتى ذيل آيه يكم سوره قدر كه تأكيد دارد قرآن در شب قدر نازل شده است :
صَدَقَ اللَّهُ عزّ وجلّ ، أنزَلَ اللَّهُ القُرآنَ في لَيلَةِ القَدرِ . ۳
خداوند عزّ وجلّ راست فرمود . خدا ، قرآن را در شب قدر ، فرو فرستاد .
گفتنى است كه با توجه به مسلّم بودن نزول تدريجى قرآن در غير شب قدر ، روشن مىگردد كه مقصودِ روايات يادشده - كه تنها از يك نزول و آن هم در شب قدر ماه رمضان سخن گفته و برخى از آنها نزول را در غير اين ماه نفى كردهاند - نزول دفعى است ؛ بدين معنا كه رواياتِ ياد شده از نزولى افزون بر نزول تدريجى خبر مىدهند .
