371
گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث

۵ / ۷

توبه نمودن فُضَيل بن عياض‏

۱۷۶.تهذيب الكمال - به نقل از فضل بن موسى - : فُضَيل بن عِياض ، عيّارى بود كه ميان اَبيوَرد و سَرَخس ، راهزنى مى‏كرد . سبب توبه‏اش ، آن بود كه وى ، عاشق دختركى (/ كنيزكى) شد . شبى ، در حالى كه از ديوار ، بالا مى‏رفت تا نزد وى رود ، شنيد كه كسى مى‏خوانَد : (آيا گاهِ آن نرسيده است كه مؤمنان ، دل‏هايشان به ياد خدا خاشع شود؟!)۱ . چون اين را شنيد ، گفت : چرا ، اى پروردگار من! گاهِ آن رسيده است .
آن گاه ، باز گشت و آن شب را به ويرانه‏اى پناه بُرد و در آن جا ، كاروانيانى را ديد كه برخى از ايشان مى‏گفتند : «برويم» و برخى ديگر مى‏گفتند : «تا صبح بمانيم ، كه فضيل ، در راه است و راه را بر ما مى‏بندد» .
فضيل مى‏گويد : من در انديشه شدم و با خود گفتم : من شب در پىِ گناهم و گروهى از مسلمانان ، در اين جا از من مى‏ترسند ! حتماً خداوند ، مرا به اين جا كشانده است تا دست از گناه بشُويَم . بار خدايا ! به درگاهت ، توبه كردم و توبه‏ام را مجاورت با بيت الحرام ، قرار دادم . ۲

1.حديد : آيه ۱۶ .

2.كانَ الفُضَيلُ بنُ عِياضٍ شاطِراً يَقطَعُ الطَّريقَ بَينَ أبيوَردَ وسَرخَسَ ، وكانَ سَبَبُ تَوبَتِهِ أنَّهُ عَشِقَ جارِيَةً ، فَبَينا هُوَ يَرتَقِي الجُدرانَ إلَيها إذ سَمِعَ تالِياً يَتلو : (أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ) فَلَمّا سَمِعَها قالَ: بَلى‏ يا رَبِّ ، قَد آنَ ، فَرَجَعَ فَآواهُ اللَّيلُ إلى‏ خَرِبَةٍ ، فَإِذا فيها سابِلَةٌ ، فَقالَ بَعضُهُم: نَرتَحِلُ وقالَ بَعضُهُم: حَتّى‏ نُصبِحَ ، فَإِنَّ فُضَيلاً عَلَى الطَّريقِ يَقطَعُ عَلَينا. قالَ: فَفَكَّرتُ وقُلتُ: أنَا أسعى‏ بِاللَّيلِ فِي المَعاصي ، وقَومٌ مِنَ المُسلِمينَ هاهُنا يَخافونَني ، وما أرَى اللَّهَ ساقَني إلَيهِم إلّا لِأَرتَدِعَ ، اللَّهُمَّ إنّي قَد تُبتُ إلَيكَ ، وجَعَلتُ تَوبَتي مُجاوَرَةَ البَيتِ الحَرامِ (تهذيب الكمال : ج ۲۳ ص ۲۸۵ ، تهذيب التهذيب : ج ۴ ص ۴۸۳) .


گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
370

۵ / ۶

آه عميق كشيدن اويس قَرَنى‏

۱۷۵.المستدرك على الصحيحين - به نقل از هرم بن حيّان عبدى - : به كوفه وارد شدم و تنها آرزويم ديدن اويس قرنى بود . در جستجوى او بر آمدم و سراغش را مى‏گرفتم تا اين كه هنگام نيم‏روز ، او را ديدم كه در ساحل فرات ، تنها نشسته است . . . . گفتم : برادرم! آياتى از كتاب خدا را برايم بخوان تا آنها را از زبان تو بشنوم ؛ چرا كه تو را به خاطر خدا ، سختْ دوست مى‏دارم . چند دعايى و توصيه‏اى [نيز] بكن تا آنها را از تو به ياد بسپارم .
پس در ساحل فرات ، دستم را گرفت و گفت : پناه مى‏برم به خداى شنواى دانا ، از شيطانِ رانده شده! به نام خداى مهرگسترِ مهربان .
سپس آهى بلند كشيد و در جا گريست . آن گاه گفت : پروردگارِ بلندمرتبه‏ام فرموده و درست‏ترين سخن ، فرموده اوست و راست‏ترين سخن ، سخن او و زيباترين كلام ، كلام اوست : (و ما آسمان و زمين و آنچه را ميان آنهاست ، به بازى نيافريديم. آنها را جز به حق ، خلق نكرديم) تا رسيد به : (كسى را كه خدا رحمت كرده است ؛ زيرا اوست همان ارجمند مهربان)۱ .
سپس آهى بلند كشيد و خاموش شد . به او كه نگريستم ، به نظرم آمد كه از هوش رفته است . ۲

1.دخان : آيه ۳۸ - ۴۲ .

2.قَدِمتُ الكوفَةَ فَلَم يَكُن لي بِها هَمٌّ إلّا اُوَيسَ القَرَنِيَّ ، أطلُبُهُ وأسأَلُ عَنهُ حَتّى‏ سَقَطتُ عَلَيهِ جالِساً وَحدَهُ عَلى‏ شاطِئِ الفُراتِ نِصفَ النَّهارِ.... فَقُلتُ : يا أخي ، اقرَأ عَلَيَّ آياتٍ مِن كِتابِ اللَّهِ أسمَعهُنَّ مِنكَ ؛ فَإِنّي اُحِبُّكَ فِي اللَّهِ حُبّاً شَديداً ، وَادعُ بِدَعَواتٍ وأوصِ بِوَصِيَّةٍ أحفَظها عَنكَ . قالَ : فَأَخَذَ بِيَدي عَلى‏ شاطِئِ الفُراتِ وقالَ: أعوذُ بِاللَّهِ السَّميعِ العَليمِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجيمِ ، بِسمِ اللَّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ ، قالَ : فَشَهِقَ شَهقَةً ، ثُمَّ بَكى‏ مَكانَهُ ثُمَّ قالَ: قالَ رَبّي تَعالى‏ ذِكرُهُ ، وأحَقُّ القَولِ قَولُهُ ، وأصدَقُ الحَديثِ حَديثُهُ ، وأحسَنُ الكَلامِ كَلامُهُ : (وَ مَا خَلَقْنَا السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضَ وَ مَا بَيْنَهُمَا لَعِبِينَ * مَا خَلَقْنَهُمَا إِلَّا بِالْحَقِ‏ّ) حَتّى‏ بَلَغَ إلى‏ (مَن رَّحِمَ اللَّهُ إِنَّهُ هُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ) ثُمَّ شَهِقَ شَهقَةً ثُمَّ سَكَتَ ، فَنَظَرتُ إلَيهِ وأنَا أحسَبُهُ قَد غُشِيَ عَلَيهِ (المستدرك على الصحيحين: ج ۳ ص ۴۵۹ ح ۵۷۲۶ ، تاريخ دمشق : ج ۹ ص ۴۲۷) .

  • نام منبع :
    گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 24604
صفحه از 597
پرینت  ارسال به