۲۴.امام صادق عليه السلام : قرآن ، در [شب] بيست و سوم ماه رمضان ، فرو فرستاده شد . ۱
۲ / ۲
نزول دفعى و تدريجى قرآن
۲۵.بحار الأنوار : امام صادق عليه السلام به مُفضَّل فرمود : «اى مُفضّل ! قرآن ، در طول بيست و سه سال ، نازل شد . خداوند مىفرمايد : (ماه رمضان كه در آن ، قرآنْ فرو فرستاده شد)۲ و فرموده است : (ما آن را در شبى خجسته ، فرو فرستاديم . ما هشدار دهنده بوديم . در آن [شب] ، هر كار، [به نحوى ]استوار ، فيصله مىيابد . [اين ]كارى است از جانب ما . ما فرستنده[ى پيامبران ]بوديم)۳ و فرموده است : ([ گفتند:] «چرا قرآن ، يكجا بر او نازل نشده است ؟!». اين گونه [آن را به تدريج نازل كرديم] تا قلبت را به وسيله آن ، استوار گردانيم)۴ » .
مفضّل گفت : سَروَرم ! اين ، همان تنزيلِ [يكجايىِ] قرآن است كه خداوند ، در كتابش آن را بيان كرده است . پس ظهور وحى در طول بيست و سه سال ، چگونه بوده است ؟
فرمود : «آرى ، اى مفضّل ! خداوند ، قرآن را در ماه رمضان بر پيامبر صلى اللَّه عليه وآله عطا نمود ، و ايشان ، آن را تنها در هنگام لزوم ، ابلاغ مىكرد و فقط در زمانى كه امر يا نهىاى ضرورت مىيافت ، بيان مىنمود . پس جبرئيل عليه السلام با وحى ، فرود آمد و آنچه را بِدان مأمور بود ، ابلاغ كرد ، و خداوند فرمود : (و زبانت را [در هنگام وحى،] زود به حركت در مياور تا در خواندن [قرآن] ، شتابزدگى به خرج نداده باشى)۵ » .
مفضّل گفت : گواهى مىدهم كه شما ، از علم خدا آموخته شدهايد و به قدرتِ او تواناييد و به حكمِ او گوياييد و به فرمان او كار مىكنيد . ۶
1.اُنزِلَ القُرآنُ في ثَلاثٍ وعِشرينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ (الكافى : ج ۲ ص ۶۲۹ ح ۶ ، تفسير نور الثقلين : ج ۵ ص ۶۲۴ ح ۵۳) .
2.بقره : آيه ۱۸۵.
3.دخان : آيه ۳ - ۵.
4.فرقان : آيه ۳۲.
5.قيامت : آيه ۱۶.
6.يا مُفَضَّلُ! إنَّ القُرآنَ نَزَلَ في ثَلاثٍ وعِشرينَ سَنَةً ، وَاللَّهُ يَقولُ : (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ) ، وقالَ : (اِنَّا أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ * فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ * أَمْرًا مِّنْ عِندِنَا إِنَّا كُنَّا مُرْسِلِينَ ) ، وقالَ : (لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْءَانُ جُمْلَةً وَ حِدَةً كَذَ لِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ).
قالَ المُفَضَّلُ : يا مَولايَ ! فَهذا تَنزيلُهُ الَّذي ذَكَرَهُ اللَّهُ في كِتابِهِ ، وكَيفَ ظَهَرَ الوَحيُ في ثَلاثٍ وعِشرينَ سَنَةً؟
قالَ : نَعَم يا مُفَضَّلُ ! أعطاهُ اللَّهُ القُرآنَ في شَهرِ رَمَضانَ وكانَ لا يُبَلِّغُهُ إلّا في وَقتِ استِحقاقِ الخِطابِ ، ولا يُؤَدّيهِ إلّا في وَقتِ أمرٍ ونَهيٍ ، فَهَبَطَ جَبرَئيلُ عليه السلام بِالوَحيِ فَبَلَّغَ ما يُؤمَرُ بِهِ وقَولُهُ : (لاَ تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ ) .
فَقالَ المُفَضَّلُ : أشهَدُ أنَّكُم مِن عِلمِ اللَّهِ عُلِّمتُم ، وبِقُدرَتِهِ قَدَرتُم ، وبِحُكمِهِ نَطَقتُم . وبِأَمرِهِ تَعمَلونَ (بحار الأنوار : ج ۹۲ ص ۳۸) .
