315
گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث

۹ / ۲

حاكم بر كتاب‏هاى آسمانى‏

قرآن‏

(ما اين كتاب ( قرآن ) را به حق به سوى تو فرو فرستاديم، در حالى كه تصديق كننده كتاب‏هاى پيشين و حاكم بر آنهاست) ۱ . ۲

1.مائده : آيه ۴۸ : (وَأَنزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَبَ بِالْحَقِ‏ّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَبِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ) .

2.در توضيح واژه«مهيمن» در اصل‏آيه بايد گفت‏كه‏همينه‏چيزى‏بر چيز ديگر، به معناى آن‏است كه شى‏ءمُهَيمن، در نگهدارى و مراقبت و انواع تصرّف ، بر شى‏ء ديگر ، تسلّط دارد . پس قرآنى كه خداوند بلندمرتبه ، آن را بيانگر هر چيزى دانسته است ، نسبت به ساير كتب آسمانى ، همين ويژگى (هيمنه) را داراست ؛ يعنى اصول ثابت و غير متغيّر آنها را حفظ كرده و فروعى را كه شايسته تغيير و تبديل بوده‏اند، نَسخ نموده است، تا مناسب وضعيت انسان در پيمودن راه پيشرفت و تكامل وى در گذر زمان باشد . از اين رو ، خداوند فرمود : (قطعاً اين قرآن ، به آيينى كه البتّه پايدارتر است ، راه مى‏نمايد) و فرمود : (هر حكمى را نسخ كنيم ، يا آن را به [دست ]فراموشى بسپاريم ، بهتر از آن يا مانندش را مى‏آوريم) و نيز فرمود : (همانها كه از اين فرستاده ، پيامبر درس نخوانده - كه [نام ]او را نزد خود ، در تورات و انجيل ، نوشته مى‏يابند - پيروى مى‏كنند . [پيامبرى است كه‏] آنان را به كار پسنديده فرمان مى‏دهد و از كار ناپسند ، باز مى‏دارد و براى آنان ، چيزهاى پاكيزه را حلال مى‏كند و چيزهاى ناپاك را برايشان حرام مى‏گردانَد و از [دوش‏] آنان ، قيد و بندهايى را كه بر ايشان بوده است ، بر مى‏دارد . پس كسانى كه به او ايمان آوردند و بزرگش داشتند و يارى‏اش كردند و از نورى كه با او نازل شده است ، پيروى كردند، آنان ، همان رستگاران اند) .
بنا بر اين، جمله «و مهميناً عليه» در متن آيه ، متمِّم توضيحى جمله (تصديق كننده كتاب‏هاى پيشين است)است ؛ زيرا اگر اين جمله وجود نداشت ، ممكن بود اين توهّم پيش آيد كه تصديق تورات و انجيل توسّط قرآن ، به معناى تصديق قوانين و احكام موجود در اين دو كتاب است و بى هيچ تغيير و تبديلى، آنها را باقى مى‏گذارد و به آنها دست نمى‏زند ؛ امّا توصيف قرآن به هيمنه داشتن، روشن مى‏سازد كه تصديق آن نسبت به اين قوانين و احكام ، به اين معناست كه تأييد مى‏كند كه آنها از جانب خدا بوده‏اند و خدا ، حق دارد كه هر گونه بخواهد ، در آنها دخل و تصرّف كند، چه به طريق نسخ كردن يا تكميل نمودن آنها ، چنان كه در اين آيه شريف ، به آن اشاره مى‏فرمايد: (و اگر خدا مى‏خواست ، شما را يك امّت قرار مى‏داد ؛ امّا [قرار نداد] تا شما را در آنچه به شما داده است، بيازمايد).
پس جمله (تصديق كننده كتاب‏هاى پيشين است) ، معنايش تقرير و تأييد معارف و احكام كتاب‏هاى آسمانى پيشين ، به نحو مناسب با حال اين امّت است. بنا بر اين، راه يافتن نسخ و تكميل و افزايش به آنها ، منافاتى با اين جمله ندارد، چنان كه مسيح عليه السلام يا انجيل او نيز [آسمانى بودن ]تورات را تأييد و تصديق مى‏كرد . با اين حال ، وى پاره‏اى از آنچه را كه در تورات حرام شده بود، حلال كرد. خداوند ، در اين باره است كه مى‏فرمايد: ( [آمده‏ام تا ]تصديق كننده كتاب‏هاى پيشين باشم و تا پاره‏اى از آنچه را كه بر شما حرام گرديده ، براى شما حلال كنم) .


گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
314

۱۲۸.امام صادق عليه السلام :(پس چون برايشان آمد) ، يعنى براى اين يهوديان و ناصبيان . (فرستاده‏اى از نزد خدا كه تصديق كننده آن چيزى است كه با ايشان است) ، مراد از فرستاده، قرآن است كه در بر دارنده اوصاف و فضائل محمّد و على، و وجوب دوستى با آن دو و دوستى با دوستان آن دو، و دشمنى با دشمنان آنهاست . (گروهى از كسانى كه به آنها كتاب داده شده، كتاب خدا را افكندند) ، [مراد از كسانى كه به آنها كتاب داده شده ، ]يهوداند كه تورات و ديگر كتاب‏هاى پيامبران خدا عليهم السلام را (پشت سر خود افكندند) ، يعنى به آنچه در آنهاست ، عمل نكردند و بر پيامبرىِ محمّد صلى اللَّه عليه وآله و وصايت على عليه السلام حسادت ورزيدند و آنچه را از فضائل آن دو مى‏دانستند ، انكار كردند . (چنان كه گويى نمى‏دانند) ، يعنى در انكار و ردّ آن فضائل ، مانند كسى رفتار كردند كه اصلاً اطّلاعى از آنها ندارند، در حالى كه مى‏دانستند كه حق است . ۱

۱۲۹.امام باقر عليه السلام - در باره اين سخن خداوند متعال: (اى كسانى كه به شما كتاب داده شده است ! به آنچه فرو فرستاديم و تصديق كننده همان چيزى است كه با شماست ، ايمان بياوريد، پيش از آن كه چهره‏هايى را محو كنيم و در نتيجه ، آنها را به قهقرا باز گردانيم ، يا همچنان كه اصحاب سَبْت را لعنت كرديم ، آنان را [ نيز ]لعنت كنيم، و فرمان خدا ، همواره ، تحقّق‏يافته است ) - : يعنى آن چهره‏ها را از هدايت ، محو [و روى‏گردان‏] مى‏كنيم و آنها را به گم‏راهى گذشته‏شان ، باز مى‏گردانيم، و اين ، نكوهشى است براى آنان كه هرگز ، روى صلاح و رستگارى نخواهند ديد . اين عدّه، اگر چه هم اكنون نيز در گم‏راهى هستند ، امّا خداوند ، بيمشان مى‏دهد كه چنانچه به پيامبر صلى اللَّه عليه وآله ايمان نياورند ، بر گم‏راهى‏شان افزوده مى‏شود و ديگر هرگز نبايد اميدى به ايمان آوردن داشته باشند. ۲

1.(وَ لَمَّا جَاءَهُمْ) جاءَ هؤُلاءِ اليَهودَ ومَن يَليهِم مِنَ النَّواصِبِ (رَسُولٌ مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِّمَا مَعَهُمْ) القُرآنُ مُشتَمِلاً عَلى‏ وَصفِ فَضلِ مُحَمَّدٍ وعَلِيٍّ ، وإيجابِ وِلايَتِهِما ووِلايَةِ أوليائِهِما ، وعَداوَةِ أعدائِهِما (نَبَذَ فَرِيقٌ مِّنَ الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَبَ كِتَبَ اللَّهِ) اليَهودُ التَّوراةَ ، وكُتُبَ أنبِياءِ اللَّهِ عَلَيهِمُ السَّلامَ (وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ) وتَرَكُوا العَمَلَ بِما فيها وحَسَدوا مُحُمَّداً صلى اللَّه عليه وآله عَلى‏ نُبُوَّتِهِ ، وعَلِيّاً عَلى‏ وَصِيَّتِهِ ، وجَحَدوا عَلى‏ ما وَقَفوا عَلَيهِ مِن فَضائِلِهِما (كَأَنَّهُمْ لَا يَعْلَمُونَ) فَعَلوا [ فِعلَ ] مَن جَحَدَ ذلِكَ وَالرَّدَّ لَهُ ، فِعلَ مَن لا يَعلَمُ ، مَعَ عِلمِهِم بِأَنَّهُ حَقٌّ (التفسير المنسوب إلى الإمام العسكري عليه السلام : ص ۴۷۱ ح ۳۰۴ ، بحار الأنوار: ج ۹ ص ۳۳۰ ح ۱۷) .

2.في قَولِهِ تَعالى‏ : (يَأَيُّهَا الَّذِينَ أُوتُواْ الْكِتَبَ ءَامِنُواْ بِمَا نَزَّلْنَا مُصَدِّقًا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبْلِ أَن نَّطْمِسَ وُجُوهًا فَنَرُدَّهَا عَلَى‏ أَدْبَارِهَا أَوْ نَلْعَنَهُمْ كَمَا لَعَنَّا أَصْحَبَ السَّبْتِ وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا) (النساء : ۴۷) - : إنَّ مَعناهُ نَطمِسُها عَنِ الهُدى‏ ، فَنَرُدُّها عَلى‏ أدبارِها في ضَلالَتِها ذَمّاً لَها بِأَنَّها لا تَصلُحُ أبَداً ، وهُم وإن كانوا فِي الضَّلالَةِ فِي الحالِ ، فَتَوَعَّدَهُم بِأَنَّهُم مَتى‏ لَم يُؤمِنوا بِالنَّبِيِ‏۹ ازدادوا بِذلِكَ ضَلالاً إلى‏ ضَلالَتِهِم ، وإياساً لَهُم أن يُؤمِنوا فيما بَعدُ (التبيان في تفسير القرآن : ج ۳ ص ۲۱۵ به نقل از ابى الجارود ، مجمع البيان : ج ۳ ص ۸۶) .

  • نام منبع :
    گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 24235
صفحه از 597
پرینت  ارسال به