پژوهشى در باره نَسخ در قرآن
نَسخ ، از مسائل بحثانگيز قرآن كريم است و ماهيت ، امكان ، مصاديق و مسائل آن ، مباحث گستردهاى را در قرآنپژوهى برانگيخته است . محصول اين مباحث ، به گونه مستقيم يا غير مستقيم ، بر علومى همچون تفسير و فقه اثر مىگذارد . اهميت دانش ناسخ و منسوخ در پژوهشهاى تفسيرى پوشيده نيست . در كوششهاى فقهى نيز نگاه به اين دانش ضرورى است ؛ زيرا فقيه براى استنباط احكام شرعى از قرآن ، بايد آيات منسوخ را بازشناسد تا مبادا آنها را (به فرض وجود) مبناى استنباطهاى فقهى قرار دهد . نسخ همچنين ، در علم كلام و فلسفه دين ، با برخى مسائل مهم همانند بداء ، علم و قدرت خداوند ، قضا و قدر و فلسفه تشريع پيوند دارد .
روايات اهلبيت عليهم السلام نيز از اهميت دانش ناسخ و منسوخ در تفسير قرآن و بيان احكام سخن گفته و بازشناختن موارد نسخ و آشنايى با مسائل آن را از دانشهاى بنيادى و پيشنياز فهم قرآن و اظهار نظر در معارف دينى دانستهاند . ۱
پژوهشگران علوم اسلامى آثار پر شمارى در باره نسخ پديد آورده و به تفصيل از آن سخن گفتهاند ، به گونهاى كه بخش چشمگيرى از نگاشتههاى علوم قرآنى در باره نسخ ، ناسخ و منسوخ است . افزون بر آثار مستقلى كه به اين موضوع پرداختهاند ، بسيارى از آثار ديگر قرآنى و تفسيرى هر يك به مناسبتى بدين موضوع نظر كرده و در باره آن سخن گفتهاند . ۲