297
گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث

۱۲۰.الدرّ المنثور - به نقل از ابن عبّاس ، در باره اين سخن خداوند : (اتَّقُواْ اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ ؛ از خداوند ، پروا كنيد ، چنان كه شايسته پروا كردن از اوست) : يعنى اطاعت شود و نافرمانى نشود ؛ ولى نتوانستند . پس خداوند فرمود : (هر چه در توان داريد ، از خدا پروا كنيد)۱ . ۲

پنج . آيه ۸ از سوره نساء

۱۲۱.امام صادق عليه السلام - در باره اين سخن خداوند متعال : (وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُوْلُواْ الْقُرْبَى‏ وَالْيَتَمَى‏ وَالْمَسَكِينُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ ؛ ۳ هر گاه خويشاوندان و يتيمان و مسكينان در تقسيم [ارث ]حاضر شدند، از آن به آنها [نيز ]بدهيد) - : آيه تعيين ارث ، اين آيه را نسخ كرد . ۴

شش . آيه ۱۵ از سوره نساء

۱۲۲.تفسير القمّى - در باره سخن خداوند : (وَالَّتِى يَأْتِينَ الْفَحِشَةَ مِن نِّسَائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُواْ عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِّنكُمْ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمْسِكُوهُنَّ فِى الْبُيُوتِ حَتَّى‏ يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلاً ؛ از زنان شما ، كسانى كه مرتكب زنا مى‏شوند، چهار تن از شما را بر آنان گواه گيريد ، و اگر شهادت دادند، آنها را در خانه‏ها حبس كنيد تا مرگشان فرا رسد يا خداوند برايشان راهى قرار دهد) - : در زمان جاهليت ، هر گاه مرد با زن زنا مى‏كرد ، زن در خانه‏اى حبس مى‏شد تا بميرد . سپس اين رسم با اين سخن خداوند ، نسخ شد : (زن و مرد زناكار، هر يك از آن دو را يكصد ضربه تازيانه بزنيد)۵ . ۶

1.تغابن آيه ۱۶ .

2.أن يُطاعَ فَلا يُعصى‏ ، فَلَم يَستَطيعوا ، قالَ اللَّهُ : (فَاتَّقُواْ اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ)(الدر المنثور : ج ۲ ص ۲۸۳) .

3.نساء : آيه ۸ .

4.نَسَخَتها آيَةُ الفَرائِضِ (تفسير العيّاشى : ج ۱ ص ۲۲۲ ح ۳۴ و ص ۲۲۳ ح ۳۶ ، تفسير القمّى : ج ۱ ص ۱۳۱) .

5.نور : آيه ۲ .

6.فَإِنَّهُ فِي الجاهِلِيَّةِ كانَ إذا زَنَى الرَّجُلُ المَرأَةَ كانَت تُحبَسُ في بَيتٍ إلى‏ أن تَموتَ ، ثُمَّ نُسِخَ ذلِكَ بِقَولِهِ : (الزَّانِيَةُ وَ الزَّانِى فَاجْلِدُواْ كُلَّ وَ حِدٍ مِّنْهُمَا مِاْئَةَ جَلْدَةٍ)(تفسير القمّى : ج ۱ ص ۱۳۳ ، تفسير جوامع الجامع : ج ۱ ص ۲۴۳) .


گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
296

(كسانى از شما كه مرگشان فرا مى‏رسد و همسرانى بر جاى مى‏گذارند، [بايد] براى همسران خويش وصيّت كنند تا آنان را براى يك سال بهره‏مند سازند) پرسيدم . فرمود : «با آيه (چهار ماه و ده روز انتظار مى‏برند)۱ نسخ شده است و آيه ارث نيز آن را نسخ كرده است» . ۲

۱۱۸.تفسير الطبرى - به نقل از همام بن يحيى - : از قتاده در باره اين آيه : (كسانى از شما كه مرگشان فرا مى‏رسد و همسرانى بر جاى مى‏گذارند، [بايد] براى همسران خويش وصيّت كنند تا آنان را براى يك سال بهره‏مند سازند و [از منزل ]بيرون نكنند) پرسيدم . گفت : زن شوهر مرده ، تا يك سال ، نفقه و حقّ سكونت در منزل شوهرش را داشت ، تا زمانى كه خودش نمى‏رفت . بعدها اين [روش و حكم‏] در سوره نساء نسخ شد و براى او ارث مشخّصى قرار داده شد : اگر فرزند دارد ، يك هشتم ، و اگر فرزند ندارد ، يك چهارم . وعده زن [شوهر مرده ]چهارماه و ده روز شد . خداوند - كه يادش والاست - فرمود : (كسانى از شما كه مرگشان فرا مى‏رسد و همسرانى بر جاى مى‏گذارند، چهار ماه و ده روز انتظار مى‏برند) . اين آيه ، آن قبلى را كه [مربوط به ماندن ]يك سال [در خانه بود] ، نسخ كرد . ۳

چهار . آيه ۱۰۲ از سوره آل عمران

۱۱۹.امام على عليه السلام - در توضيح ناسخ و منسوخ - : اين سخن خداوند متعال : (اى كسانى كه ايمان آورديد! از خداوند ، چنان پروا كنيد كه شايسته پروا كردن از اوست و در حال تسليم و فرمانبرى بميريد) نسخ شده است و نسخ آن با اين آيه (هر چه در توان داريد ، از خدا پروا كنيد)است . ۴

1.بقره : آيه ۲۳۴ .

2.سَأَلتُهُ عَن قَولِ اللَّهِ : (وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَ جًا وَصِيَّةً لِاَّزْوَ جِهِم مَّتَعًا إِلَى الْحَوْلِ) ، قالَ : مَنسوخَةٌ ، نَسَخَتها آيَةُ (يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا) ، ونَسَخَتها آيَةُ الميراثِ (تفسير العيّاشى : ج ۱ ص ۱۲۹ ح ۴۲۶ ، التبيان فى تفسير القرآن : ج ۲ ص ۲۷۸) .

3.سَأَلتُ قَتادَةَ عَن قَولِهِ : (وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَ جًا وَصِيَّةً لِاَّزْوَ جِهِم مَّتَعًا إِلَى الْحَوْلِ غَيْرَ إِخْرَاجٍ) ، فَقالَ : كانَتِ المَرأَةُ إذا تُوُفِّيَ عَنها زَوجُها كانَ لَهَا السُّكنى‏ وَالنَّفَقَةُ حَولاً في مالِ زَوجِها ما لَم تَخرُج ، ثُمَّ نُسِخَ ذلِكَ بَعدُ في سورَةِ النِّساءِ ، فَجُعِلَ لَها فَريضَةٌ مَعلومَةٌ : الثُّمنُ إن كانَ لَهُ وَلَدٌ ، وَالرُّبُعُ ، إن لَم يَكُن لَهُ وَلَدٌ ، وعِدَّتُها أربَعَةَ أشهُرٍ وعَشراً ، فَقالَ تَعالى‏ ذِكرُهُ : (وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَ جًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا) فَنَسَخَت هذِهِ الآيَةُ ما كانَ قَبلَها مِن أمرِ الحَولِ (تفسير الطبرى : ج ۲ جزء ۲ ص ۵۷۹ ، الناسخ والمنسوخ ، سدوسى : ص ۳۶) .

4.نُسِخَ قَولُهُ تَعالى‏ : (يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ) نَسَخَها قَولُهُ تَعالى‏ : (فَاتَّقُواْ اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ)(بحار الأنوار : ج ۹۳ ص ۱۱) .

  • نام منبع :
    گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 24383
صفحه از 597
پرینت  ارسال به