۳. جامعيت نسبت به ديگر كتب آسمانى

اين گروه ، جامعيت قران را در مقايسه با ديگر متون وحيانى دانسته و در توضيح آن آورده‏اند كه چون ذات خداوند بر قلوب انبيا عليهم السلام تجلى مى‏كند و اين تجليات به اعتبار اختلاف قلوب آنها متفاوت اند ، و با توجه به اين كه پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه وآله خاتم پيامبران و مظهر تجلى اسم اللَّه اعظم است ، پيامبر اسلام ، جامع كمالات پيامبران ، و كتاب او نيز جامع كتب وحيانى است . ^۱
آيات و رواياتى كه بر مُهَيْمِن (مسلّط و مُشْرف) بودن قرآن اشاره دارند ، مؤيد اين مطلب اند كه از آن جمله است :
(وَأَنزَلْنَآ إِلَيْكَ الْكِتَبَ بِالْحَقِ‏ّ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ مِنَ الْكِتَبِ وَمُهَيْمِنًا عَلَيْهِ . ^۲
و اين كتاب را به سوى تو به حق فرو فرستاديم، در حالى كه كتاب‏هاى آسمانى پيشين را تصديق مى‏كند و نسبت به آن مسلط و نگهبان است).
در روايتى از رسول اكرم صلى اللَّه عليه وآله آمده است :
اُعطيتُ السُّوَرَ الطِّوالَ مَكانَ التَّوراةِ ، واُعطيتُ المِئينَ مَكانَ الإِنجيلِ ، واُعطيتُ المَثانِيَ مَكانَ الزَّبورِ ، وفُضِّلتُ بِالمُفَصَّلِ ؛ ثَمانٌ وسِتّونَ سورَةً ، وهُوَ مُهَيمِنٌ عَلى‏ سائِرِ الكُتُبِ ، وَالتَّوراةِ لِموسى‏ وَالإِنجيلِ لِعيسى‏ وَالزَّبورِ لِداوودَ . ^۳
سوره‏هاى بلند ، به جاى تورات به من داده شده است، صدتايى‏ها ، به جاى انجيل، و دوگان‏ها به جاى زبور . سوره‏هاى تفصيلى [و كوتاه‏] نيز - كه شصت و هشت سوره است - ، افزون ، به من داده شده است . اين قرآن ، حاكم بر ديگر كتاب‏ها[ى آسمانى ]است . تورات ، از آنِ موسى است و انجيل ، از آنِ عيسى است و زبور ، از آنِ داوود .
در روايت ديگرى آمده است :
واُعطيتُ جَوامِعَ الكَلِمِ . ^۴
خدا به من كلمات جامع داده است‏.
ابن عربى ، در شرح اين روايت آورده است كه همه حقايق و معارف به پيامبر صلى اللَّه عليه وآله داده شده است و به همين دليل ، قرآن تمام معانى كتب انبياى سابق را جمع كرده است . ^۵ امام خمينى مراد از جوامع الكلم را وجود تمام منازل ، از اسفل ملكى تا اعلى مراتب روحانيت و ملكوت ، در قرآن دانسته و در ادامه آورده است كه با توجه به اين كه افراد در مدارك و معارف ، مختلف و متفاوت اند قرآن به طورى نازل شده كه هر كس به حسب كمال و ضعف ادراك و معارف و به حسب درجه‏اى كه از علم دارد از آن استفاده مى‏كند . ^۶

(الر كِتَبٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَتِ إِلَى النُّورِ . ^۱
الف - لام - را . ما قرآن را بر تو (پيامبر) نازل كرديم تا با آن مردم را از تاريكى‏ها به سوى نور بيرون برى) .
(وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٌ وَ رَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ . ^۲
و ما از قرآن آنچه براى مؤمنان شفا و رحمت است نازل مى‏كنيم) .
(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ . ^۳
ماه رمضان ماهى كه قرآن در آن فرو فرستاده شد، در حالى كه براى عموم مردم رهنمود است).
شيخ طوسى ^۴ و طبرسى (تِبْيَنًا لِّكُلِ‏ّ شَىْ‏ءٍ) را بيان مشكلاتى دانسته‏اند كه مربوط به امور دين است . ^۵ زمخشرى نيز آيه را در ارتباط با امور دينى وبيان امور مربوط به سعادت افراد دانسته است . ^۶ علامه طباطبائى نيز با توجه به نقش هدايتى قرآن ، مراد از «كل شى‏ء» را همه چيزهايى دانسته كه بازگشت آنها به هدايت است ، از معارف مرتبط به مبدأ و معاد گرفته تا اخلاق فاضله ، احكام و اديان الهى و قصص و مواعظى كه مردم در هدايت وراه يافتنشان به آن محتاج‏اند . ^۷
رواياتى نيز وجود دارند كه قرآن را در بيان احكام و قوانين مورد نياز مردم براى زندگى سعادتمندانه ، جامع دانسته‏اند . در نقلى از امام على عليه السلام آمده است كه : «خدا حكمى از دين خود را بر شما پنهان نگذاشت و هيچ مطلبى را كه مورد رضايت و خشنودى‏اش باشد وا نگذاشت ، جز اين كه نشانى آشكار و آيه‏اى محكم كه از آن جلوگيرى يا به سوى آن دعوت كند ، برايش قرار داد» . ^۸ ايشان در ادامه ، مستند كلام خود را (مَّا فَرَّطْنَا فِى الْكِتَبِ مِن شَىْ‏ءٍ)^۹ و(تِبْيَنًا لِّكُلِ‏ّ شَىْ‏ءٍ)^۱۰ قرار داده است .
روايت حضرت زهرا عليها السلام در خطبه فدكيه با بيانى كوتاه ، مؤيد اين حقيقت است :
فيهِ تِبيانُ حُجَجِ اللَّهِ المُنَوَّرَةِ ، ومَحارِمِهِ المَحدودَةِ ، وفَضائِلِهِ المَندوبَةِ ، وجُمَلِهِ الكافِيَةِ ، ورُخَصِهِ المَوهوبَةِ ، وشَرايِعِهِ المَكتوبَةِ . ^۱۱
در آن، حجّت‏هاى نورانى خداوند و حرام‏هاى تعيين شده او، و فضايل فراخوانده‏اش ، و عام‏هاى فراگير كفايت كننده او ، و رخصت‏هاى ارزانى شده‏اش، و قوانين و احكام واجب گشته‏اش، بيان شده‏اند.
از اين روايات است نقلى از امام رضا عليه السلام كه در آن ، قرآن را شامل حلال و حرام و حدود و احكام و هر آنچه بندگان بدان نياز دارند معرفى مى‏كند . ^۱۲ پس با توجه به اين روايات ، فهميده مى‏شود كه تفصيل حلال و حرام و حدود و احكام و به طور كلى آنچه انسان بدان نيازمند است ، در قرآن وجود دارد و به فرمايش امام صادق عليه السلام حتى حكم قضايى مربوط به اختلاف اشخاص . ^۱۳