نمونههايى از ارزشهاى برين قرآنى
برخى از ارزشهاى متعالى قرآن براى انسان عبارت است از :
دعوت به كارهاى نيك و پرهيز ازكارهاى ناپسند :
(تَعَاوَنُواْ عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى وَلَا تَعَاوَنُواْ عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَ نِ . ۱
در نيكى و تقوا همكارى كنيد ، ولى در گناه و تعدى همكارى نكنيد).
دعوت به عدالتورزى و نيكوكارى :
(إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسَنِ وَ إِيتَآىِ ذِى الْقُرْبَى وَ يَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَ الْبَغْىِ . ۲
خداوند به عدالت و احسان و بخشش به خويشان فرمان مىدهد ، و از فحشا و منكر و تجاوز نهى مىكند).
دعوت به حيات برين و پايدار :
(يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اسْتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ . ۳
اى كسانى كه ايمان آورديد ، وقتى خدا و پيامبر شما را به چيزى فرا خواندند كه مايه حيات شماست ، آنها را اجابت كنيد).
دعوت به تفكّر و تدبّر و بيدارى انديشه :
(... كَذَ لِكَ نُفَصِّلُ الْأَيَتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ . ۴
اين چنين آيات را تفصيل مىدهيم براى گروهى كه مىانديشند) .
(كِتَبٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ مُبَرَكٌ لِّيَدَّبَّرُواْ ءَايَتِهِ وَ لِيَتَذَكَّرَ أُوْلُواْ الْأَلْبَبِ . ۵
كتابى خجسته فرو فرستاديم ، تا در آيات آن تدبر كنند ، و صاحبان انديشه ناب پند آموزند).
توصيه به شكيبايى و پايدارى در برابر دشوارىها :
(وَكَأَيِّن مِّن نَّبِىٍّ قَتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَآ أَصَابَهُمْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا اسْتَكَانُواْ وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّبِرِينَ . ۶
و چه بسا پيامبرانى كه همراه او تودههاى انبوه كارزار كردند ، و در برابر آنچه در راه خدا بديشان رسيد ، سستى نورزيدند و ناتوان نشدند و تسليم نگرديدند ، و خداوند شكيبايان را دوست دارد).
دعوت به توكّل و اعتماد به خداوند :
(إِنَّ الَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَمُواْ تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَئِكَةُ أَلَّا تَخَافُواْ وَ لَا تَحْزَنُواْ وَ أَبْشِرُواْ بِالْجَنَّةِ الَّتِى كُنتُمْ تُوعَدُونَ . ۷
آنان كه گفتند : پروردگار ما اللَّه است ، و پايدارى كردند ، فرشتگان بر آنها فرود مىآيند كه:نترسيد و اندوهگين نشويد.و شاد باشيد به بهشتى كه وعده داده شديد) .
(... فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ . ۸
هر گاه تصميم گرفتى ، به خدا توكل كن ، كه خداوند توكلكنندگان را دوست دارد).
دعوت به اميد و نشاط و دورى از نوميدى :
(قُلْ يَعِبَادِىَ الَّذِينَ أَسْرَفُواْ عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ . ۹
بگو : اى بندگان من كه بر خودتان زيادهروى روا داشتهايد ، از رحمت خداوند نااميد نشويد ؛ چرا كه خداوند همه گناهان را مىآمرزد ، و او آمرزنده مهربان است).
توصيه به خوديابى ، مراقبت و مديريت نفس و عدم غفلت از آن :
(يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ عَلَيْكُمْ أَنفُسَكُمْ . ۱۰
اى كسانى كه ايمان آورديد ، به خودتان بپردازيد).
دعوت به تلاش و بهرهگيرى از توانايىهاى ذاتى :
(يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرُ بِمَا تَعْمَلُونَ * وَ لَا تَكُونُواْ كَالَّذِينَ نَسُواْ اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ أُوْلَئِكَ هُمُ الْفَسِقُونَ . ۱۱
اى كسانى كه ايمان آورديد ، از خدا پروا كنيد ، و هر كسى بايد بنگرد كه براى فردا چه پيش فرستاده است . از خدا پروا كنيد كه خداوند به آنچه انجام مىدهيد آگاه است و همانند كسانى مباشيد كه خدا را فراموش كردند ، و خداوند هم آنان را از يادشان برد ، و آنان همان فاسقان اند) .
(وَ أَن لَّيْسَ لِلْإِنسَنِ إِلَّا مَا سَعَى * وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرَى . ۱۲
براىانسان،نيست مگر آنچه تلاش كرده،و [نتيجه] تلاش خودش را به زودى مىبيند).
سفارش اكيد در نيكى به والدين :
(وَبِالْوَ لِدَيْنِ إِحْسَنًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَ لَا تَنْهَرْهُمَا وَ قُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا * وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِى صَغِيرًا . ۱۳
به پدر و مادر احسان كنيد ، اگر يكى از آن دو يا هر دوى آنان ، در كنار تو به پيرى رسيدند به آنان حتى «اف» مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنان سخنى شايسته بگو . و از سر مهربانى بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو : پروردگارا ، آن دو را رحمت كن ؛ چنان كه مرا در خُردى پروردند).
دعوت به اعتدال در رفتار اقتصادى و معيشت :
(وَ لَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَّحْسُورًا . ۱۴
دستت را به گردنت زنجير مكن ، و بسيار گشادهدستى هم منما تا مبادا ملامت شده و حسرتزده بر جاى بمانى) .
(وَ الَّذِينَ إِذَآ أَنفَقُواْ لَمْ يُسْرِفُواْ وَ لَمْ يَقْتُرُواْ وَ كَانَ بَيْنَ ذَ لِكَ قَوَامًا . ۱۵
كسانى كه هر گاه انفاق نمودند ، اسراف نمىكنند و تنگ هم نمىگيرند ، و ميان اين دو ، حد وسط را بر مىگزينند).
پرهيز از سخن غير عالمانه :
(وَ لَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسُْولًا . ۱۶
چيزى را كه به آن علم ندارى دنبال مكن ؛ زيرا گوش و چشم و دل ، همگى مورد پرسش قرار مىگيرند) .
توصيه به نيايش و ارتباط قدسى با خداى يگانه :
(قُلْ مَا يَعْبَؤُاْ بِكُمْ رَبِّى لَوْلَا دُعَآؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزَامَا . ۱۷
بگو : اگر دعاى شما نباشد ، پروردگار من به شما اعتنايى نمىكند . شما به تكذيب پرداختهايد و به همين زودى ، عذاب بر شما لازم خواهد شد) .
توصيه به عبادت و پرستش خداى يگانه و پرهيز از پيروى شيطان :
(أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَبَنِى ءَادَمَ أَن لَّا تَعْبُدُواْ الشَّيْطَنَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ * وَ أَنِ اعْبُدُونِى هَذَا صِرَ طٌ مُّسْتَقِيمٌ . ۱۸
آيا با شما عهد نكردم كه : اى فرزندان آدم ، شيطان را اطاعت نكنيد ؛ چرا كه او دشمن آشكار شما است، و مرا بپرستيد كه اين راه راست است).
