223
گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث

گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
222

(يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ . ۱
آنان را به معروف امر نمايد ، و از منكر نهى كند و طيبات را برايشان حلال نمايد و خبيث‏ها را بر ايشان حرام كند)
.
مشاكله نيز يكى از همين اسلوب‏هاست كه حُسنش ، در اين آيه هويدا گشته است :
(وَمَكَرُواْ وَمَكَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَكِرِينَ . ۲
آنان مكر كردند ، و خداوند هم مكر كرد ، و خداوند بهترين مكر كنندگان است)
.
همچنين است عكس و تبديل كه به كارگيرى‏اش در آيه ذيل در اوج هنرنمايى است :
(مَا عَلَيْكَ مِنْ حِسَابِهِم مِّن شَىْ‏ءٍ وَمَا مِنْ حِسَابِكَ عَلَيْهِم مِّن شَىْ‏ءٍ . ۳
از حساب آنان چيزى بر عهده تو نيست ، و از حساب تو چيزى بر عهده آنها نيست)
.
تصدير ، بازگشت دادن پايان سخن به آغاز آن است كه آن را «ردُّ العَجُز على الصَّدر» نيز گويند . از اين زاويه كه بنگريم ، زيبايى اين آيت خيره‏كننده است :
( وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ . ۴
از سوى خودت به ما رحمت ببخش كه تو بخشنده‏اى)
.
مراعات نظير نيز يكى از همين اسلوب‏هاست كه زيبايى و ملاحت اين آيه را صد چندان كرده است :
(أَفَلَا يَنظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ * وَ إِلَى السَّمَآءِ كَيْفَ رُفِعَتْ . ۵
آيا به شتر نمى‏نگرند كه چگونه آفريده‏شده، و به‏آسمان كه چگونه مرتفع شده است ؟)
.
بدين رو ، عنوان اعجاز در بُعد «نظم‏آهنگ» قرآن - كه برخى از محقّقان دوره‏هاى اخير و شايد پيش از همه ، صادق رافعى ، آن را برجسته دانستند - ۶ سخن تازه‏اى نيست كه متأخّران بدان دست يافته باشند ، بلكه عناصر و ابعاد آن را زبان‏شناسان متقدّم اسلامى نيز به خوبى دريافته بودند .

1.اعراف : آيه ۱۵۷.

2.آل عمران : آيه ۵۴.

3.انعام : آيه ۵۲ .

4.آل عمران : آيه ۸.

5.غاشيه : آيه ۱۷ - ۱۸.

6.إعجاز القرآن والبلاغة النبوية : ص‏۲۱۲ - ۲۲۰.

  • نام منبع :
    گزیده شناخت‌نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری: جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 32304
صفحه از 597
پرینت  ارسال به