۴. دلالت محتواى قرآن بر پيراستگى آن از تحريف

مرحوم علامه طباطبايى رحمة اللَّه عليه معتقد است محتواى قرآن ، خود بر پيراستگى‏اش از تحريف ، گواهى مى‏دهد . به اعتقاد ايشان ، «آيات تحدّى قرآن ، اين كتاب آسمانى را داراى اوصافى دانسته و به همان‏ها تحدّى كرده‏اند و آن اوصاف ، در مصحف كنونى موجودند» . ^۱ البتّه سخن ايشان ناظر به اين است كه وجود مجموعه اوصاف مورد اشاره و هم‏افزايى آنها به صورت جمعى ، خرد و وجدان را به چنان يقين و اطمينانى مى‏رساند ، نه يكايك آن اوصاف .
خلاصه گفتار علامه طباطبايى چنين است : «مى‏دانيم كه كتاب نازل شده بر حضرت محمد صلى اللَّه عليه وآله ، به صراحت يا كنايت ، براى خود ، ويژگى‏هايى برشمرده و ديگران را با همان‏ها به تحدّى فراخوانده است و اين ويژگى‏ها در قرآن كنونى ، موجودند . براى مثال ، فصاحت و بلاغت بى‏همتاى قرآن براى كسى كه سخن فصيح و بليغ را بازشناسد ، مشهود است . از روزگار نزول قرآن تاكنون نمى‏توان نظم يا نثرى يافت كه بدين پايه از فصاحت و بلاغت رسيده باشد . اين ويژگى در سراسر قرآن به چشم مى‏خورد . قرآن كريم خود فرموده است :
(أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْءَانَ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِندِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ اخْتِلَفًا كَثِيرًا . ^۲
آيا در قرآن تدبر نمى‏كنند كه اگر از غير خدا بود، بى‏گمان در آن اختلاف بسيارى مى‏يافتند) .
نبود اختلاف و تناقض و ناهماهنگى ميان آيات قرآن كه اين آيه بدان اشارت دارد ، همچنان در سراسر قرآن به فهم مى‏آيد و آيات قرآن با هماهنگى و سازوارى شگفت ، كنار يكديگر جاى گرفته‏اند . معارف ، حقايق و كليات شرايع فطرى ، ظرايف عقلى و فضايل اخلاقى كه قرآن كريم به ابتكار و ابداع آورده است ، از وجوه ديگر تحدّى قرآن است كه اكنون در قرآن موجود است و عموم دانشمندان جهان (نه تنها اهل لغت و ادبيات) را به آن دعوت كرده و از جمله فرموده است :
(قُل لَّئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنسُ وَ الْجِنُّ عَلَى‏ أَن يَأْتُواْ بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْءَانِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا . ^۳
بگو: اگر انس و جن گرد هم آيند تا چيزى مانند اين قرآن بياورند، نخواهند توانست، گرچه يكديگر را يارى كنند) .
و :
(إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ * وَ مَا هُوَ بِالْهَزْلِ . ^۴
در حقيقت، آن، سخنى قاطع و روشنگر است و آن شوخى نيست) .
همه معارف قرآن كريم با همه وسعت خويش ، گويى موجودى زنده و يگانه است و يك روح در كالبد آنها جريان دارد و همان ، مبدأ و اساس معارف قرآنى است و اصلى است كه همه بدان باز مى‏گردند و آن ، اصل توحيد است كه اگر يك‏يك معارف قرآن را باز كنيم ، بدان مى‏رسيم . ^۵ قصص امت‏هاى گذشته ، اخبار غيبى و پيشگويى حوادث آينده كه به صراحت يا كنايت در قرآن عصر پيامبر آمده بودند ، همگى در قرآن كنونى مشهودند . قرآن موجود ، بر خلاف تورات و انجيل ، انبيا را با شايسته‏ترين بيان‏ها وصف مى‏كند ؛ همان گونه كه بايسته طهارت دين و نزاهت انبياى الهى است . تفاوت قرآن كريم با اين كتاب‏ها در اين موضوع به خوبى نمودار است .
از جامع‏ترين اوصافى كه قرآن كريم ، خود را بدان وصف كرده است ، "ذكر" يا يادآورى خداست . اين كتاب آسمانى ، در وصف خودش ، تأكيد دارد كه در راهنمايى انسان به سوى خدا همواره زنده است ، همه جا از اسماى حُسنا و صفات علياى خدا نام مى‏برد ، سنّت او را در صنع و ايجاد ، باز مى‏گويد ، اوصاف ملائكه و كتب و رسل خدا را بر مى‏شمارد ، شرايع و احكام خدا را وصف مى‏كند و از سرانجامِ امر خلقت يعنى معاد و برگشت به سوى خدا و جزئيات سعادت و شقاوت و آتش و بهشت سخن مى‏گويد و اينها جز ذكر و ياد خدا نيست ؛ همان كه قرآن كريم ، با قول مطلق ، خود را بدان ناميده است» . ^۶
اين دليل ، بر مبناى علامه طباطبايى استوار است - كه «تبيين قرآن به قرآن» است - و بنا بر آن ، متن و محتواى قرآن به تبيين خود مى‏پردازد و خود را معرفى مى‏كند و فراتر از شرح اسمى ، حقيقت علوم خود را باز مى‏گويد . با اين حال ، برخى محققان بر آن خرده گرفته‏اند كه به دور مى‏انجامد ؛ زيرا مدعا ، سلامت قرآن از تحريف است و دليل ، خودِ قرآن است . نهايت آن كه با اين دليل مى‏توان ثابت كرد كه همه محتواى قرآن موجود بر پيامبر نازل شده است ، اما نمى‏توان ثابت كرد همه آن چيزى است كه بر ايشان نازل گشته و چيزى از آن كاسته نشده است . ^۷