دوم. تواتر

تواتر نقل قرآن ، از مهم‏ترين ادلّه سلامت قرآن از تحريف و بدين معناست كه در همه عصرها و نسل‏ها ، طبقات انبوهى از مسلمانان ، صدور قرآن موجود را از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله كه در عصمت ايشان ترديدى نيست - ، نقل كرده‏اند . ^۱ مصحف موجود ، با سوره‏ها ، آيه‏ها ، كلمه‏ها و حروفش ، به تواتر به دست ما رسيده است ؛ تواترى كه احتمال اشتباه در آن نمى‏رود . در پايان عصر پيامبر صلى اللَّه عليه وآله ، هم كسانى بسيار قرآن را در حفظ داشتند و هم اين كتاب آسمانى در صحيفه‏هاى بى‏شمارى ثبت و ضبط شده بود . قرآن به گونه‏اى ميان مسلمانان رواج يافت كه اشتباه در اداى يك حرف يا حركت را درمى‏يافتند . قرآن ، كتابى نبود كه مسلمانان تنها هر از چندگاهى بدان رجوع كنند . آنان همواره و پيوسته بدين كتاب مى‏نگريستند ، سوره‏هايش را هنگام نماز ، قرائت و به مناسبت‏هاى مختلفى همه آيات الهى را ختم مى‏كردند ، در كارهاى زندگى خويش بدان تمسّك مى‏جستند .
پيامبر صلى اللَّه عليه وآله به آنچه مردم از قرآن مى‏شمردند ، دقت و آگاهى داشت و اگر خطايى در نقل يا قرائت قرآن صورت مى‏گرفت ، بى‏گمان روشنگرى مى‏كرد . ^۲ كتابى آسمانى كه با اين ميزان از دقّت از آورنده‏اش (پيامبر صلى اللَّه عليه وآله) دريافت مى‏گردد و با چنان اهتمامى به طور فراگير نگارش و حفظ مى‏شود و آن جايگاه برجسته را در زندگى روزمرّه مسلمانان دارد و كار تلاوت ، حفظ ، نگارش ، اهدا ، مطالعه و تعليم و تعلّم آن از پر فضليت‏ترين عبادات است - آن هم در برهه‏اى از تاريخ كه تهيّه نوشت افزار براى مردم آسان شده بود - ، بى‏ترديد ، تحريف نشده و اساساً خِرد و انديشه جايى براى امكان تحريف آن باقى نمى‏گذارد . بر فرض اگر حاكمان نخستين در پى چنين كارى برمى‏آمدند ، نه افكار عمومى اجازه آن را بدانان مى‏داد و نه با عنايت به مقبوليت چنين اعتراضى ، امير المؤمنين عليه السلام در برابر آن ساكت مى‏ماند و نه هوش و خرد سياسى، آن را تجويز مى‏كرد . طُرفه اين كه امام على عليه السلام با همه اهتمامى كه در احتجاج براى تبيين حقّانيت و جايگاه اهل بيت عليهم السلام دارد و در طىّ آن به موارد و گونه‏هاى مختلفى از احاديثْ تمسّك مى‏كند ، هيچ گاه كم‏ترين اشاره‏اى به آيات ادّعايى مدّعيان تحريف ، نمى‏كند .
علماى شيعه ، علم به سلامت قرآن را همچون علم به وجود شهرها دانسته‏اند كه براى دستيابى به چنين علمى نيازى نيست شهر را خود با چشم ، مشاهده كنيم و تواتر خبر وجود آن ، براى علم بدان ، كافى است . ^۳ بدين رو ، چنانچه خبرى واحد از تحريف و تغيير قرآن سخن گويد ، ^۴ با دليل تواتر ، تعارض دارد و مردود است . ^۵