اقسام تحريف

تحريف بر دو قسم است : معنوى و لفظى . در تحريف معنوى (تفسير به رأىِ غلط) ، ^۱ محرِّف ، بدون دخل و تصرف در الفاظ قرآن ، آنها را بر اساس آراى شخصى خود و براى تقويت ديدگاه خود تفسير مى‏كند و در حقيقت ، نگرش خود را بر قرآن تحميل مى‏كند و معنايى مخالف مراد جدّى خداوند به دست مى‏دهد .
اما تحريف لفظى ، به معناى دخل و تصرف در ساختار الفاظ و عبارت‏هاى قرآن است و به سه گونه تقسيم مى‏شود :
۱ . تحريف از طريق فزونى ؛ يعنى محرِّف ، آيه يا سوره‏اى را از پيش خود ساخته و بر قرآن افزوده باشد .
۲ . تحريف از طريق كاستى ؛ يعنى محرِّف ، بخشى از كلمات ، آيات يا سوره‏هاى قرآن را از آن حذف كرده باشد . ^۲
امّا تحريف از طريق تبديل و جايگزينى ، مانند تغيير كلمه «أبَوا» به «أتَوا» يا دگرگونى عبارتى به عبارت ديگر و مانند اينها ، در واقع ، تركيبى از دو گونه كاستى و فزونى است .
۳ . تحريف از طريق جابه جايى ؛ يعنى محرِّف ، كلمات يا عبارتى را جا به جا نمايد تا معنايى متفاوت از آن بگيرد .

مصونيت قرآن از تحريف

احتمال تحريف لفظى در قرآن، از نوع فزونى، به اتفاق همه مسلمانان مردود است؛ ^۳اما تحريف از نوع كاستى ، در ميان اهل سنّت ^۴ و شيعه ^۵ قائلانى دارد ^۶ كه به رواياتى استناد كرده‏اند كه در سند يا دلالت ، ناتمام اند . با اين همه ، ديدگاه مشهور دانشمندان فريقَين ، سلامت قرآن از تحريف است . دانشمندان بزرگ شيعه همانند : شيخ صدوق ، ^۷ شيخ مفيد ، ^۸ سيّدِ مرتضى ، ^۹ شيخ طوسى ^۱۰ و امين الاسلام طبْرِسى ، ^۱۱ بر اين نكته پاى فشرده‏اند كه قرآن موجود ، بدون هيچ كاستى همان قرآنى است كه بر پيامبر صلى اللَّه عليه وآله نازل شده و هر كس جز اين به شيعه نسبت دهد ، بر شيعه دروغ بسته است . همچنين آنان روايات بيانگر تحريف را فاقد ارزش استناد دانسته‏اند . ^۱۲

تحريف در اصطلاح

از آنچه در معناى لغوى تحريف و موارد آيات ياد شده تبيين شد ، نمايان مى‏شود كه تحريف در اصطلاح علوم قرآنى و كاربرد آيات مربوط به آن ، در همان معناى لغوى آن به كار رفته و آن ، عبارت است از : هر گونه تغيير دادن لفظ قرآن ، به كاستن يا افزودن يا جا به جايى حروف ، كلمات و جملات قرآنى ، و يا تفسير نادرست كردن از آن ، به گونه‏اى كه مفهوم مورد نظر متكلّم از بستر صحيح و مطلوب ، خارج شود و در مفهومى ديگر به كار برده شود .