پژوهشى در باره مصونيت قرآن از تحريف ^۱

واژه‏شناسى «تحريف»

تحريف از ريشه «ح ر ف» به معناى : لبه ، كناره ، جهت و وجه هر چيز است . بيشتر لغويان از جمله جوهرى ، زَبيدى و راغب ، حرف را به همين معنا دانسته‏اند ^۲ و بر اين اساس ، تحريف ، به معناى : كنار بردن ، به كنارى كشاندن يا كنار زدن چيزى و يا برگرداندن و دگرگون كردن چيزى از صورت اوّليه آن است . تحريف كلام نيز - كه به معناى تغيير و دگرگون ساختن معناى آن است - ^۳ به همين وجه برمى‏گردد ؛ زيرا محرِّف با كنار زدن آن از معناى صحيح و مقصود نظر گوينده ، آن را به معنا و سمت ديگرى برمى‏گرداند ، خواه اين تحريف با تغيير يا جا به جايى حروف ، كلمات و جملات باشد و يا با تفسير نادرست آنها .

گونه‏هاى تحريف تورات

قرآن كريم گونه هاى متعدّدى از تحريف كتاب را از كار بنى اسرائيل حكايت مى‏كند ، مانند :
(وَإِنَّ مِنْهُمْ لَفَرِيقًا يَلْوُنَ أَلْسِنَتَهُم بِالْكِتَبِ لِتَحْسَبُوهُ مِنَ الْكِتَبِ وَمَا هُوَ مِنَ الْكِتَبِ وَيَقُولُونَ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَمَا هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ وَيَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ وَهُمْ يَعْلَمُونَ . ^۴
از آنان گروهى هستند كه زبانشان را به تحريف كتاب مى‏پيچانند ، تا آنها (بافته‏ها) را از كتاب پنداريد . و حال آن كه آن از كتاب نيست . و مى‏گويند : آن از جانب خدا است ، در حالى كه از جانب خدا نيست . به خدا دروغ مى‏بندند با اين كه خودشان هم مى‏دانند) .
در اين آيه ، سخن از تحريف لفظى و اساسى تورات در قرائت است كه عبارت خودساخته را با آهنگ متعارف در تلاوت تورات مى‏خواندند .
(فَوَيْلٌ لِّلَّذِينَ يَكْتُبُونَ الْكِتَبَ بِأَيْدِيهِمْ ثُمَّ يَقُولُونَ هَذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِيَشْتَرُواْ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلاً فَوَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتْ أَيْدِيهِمْ وَ وَيْلٌ لَّهُم مِّمَّا يَكْسِبُونَ . ^۵
واى بر آنان كه با دستان خود نوشته‏اى مى‏نويسند و مى‏گويند : اين از سوى خدا است ، تا با آن بهايى اندك به دست آورند . پس واى بر آنها از آنچه با دستانشان نوشتند ، واى بر آنها از آنچه به دست مى‏آورند) .
در اين آيه ، سخن از تحريف لفظى و اساسى تورات در كتابت و نگارش است .
در صدر آيه ۴۶ از سوره نساء مى‏فرمايد :
(مِّنَ الَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِ . ^۶
برخى از آنان كه يهودى‏اند ، كلمات را از جاهاى خود بر مى‏گردانند) .
در اين آيه ، به بيانى مطلق ، سخن از تحريف گفتار وحى الهى در تورات است كه هم بر تحريف لفظى و هم معنوى قابل حمل است . از اين رو برخى مفسّران ، آن را بر وجه لفظى و برخى ديگر بر وجه معنوى حمل كرده‏اند . همين طور است آيات ۱۳ و ۴۱ از سوره مائده .
قرآن ، در ادامه همان آيه مى‏فرمايد :
(وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَ عِنَا لَيَّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِى الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانظُرْنَا لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَكِن لَّعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلاً . ^۷
مى‏گويند : شنيديم و نافرمانى كرديم . و بشنو كه [اى كاش‏] ناشنوا گردى . و [از سر استهزا مى‏گويند : ]«راعنا» [كه در عربى يعنى : التفات به ما كن ؛ ولى در عبرى يعنى : خبيث ما] . به لغت خويش زبان مى‏چرخانند و به اسلام طعنه مى‏زنند . اگر آنها مى‏گفتند : شنيديم و اطاعت كرديم ، و بشنو و به ما توجه كن ، برايشان بهتر و درست‏تر بود ؛ ولى خداوند ، آنها را به خاطر كفرشان لعنت كرده ، و جز اندكى ايمان نمى‏آورند) .
در اين بخش از آيه ، سخن از تحريف لفظى تورات در قرائت است كه عبارت تورات را با تغيير در وجه تلفظ آن و با پيچاندن آن به صورتى كه لفظ و معناى ديگرى از آن به پندار مخاطب برسد ، مى‏خواندند .