جَميعُ آياتِ القُرآنِ سِتَّةُ آلافِ آيَةٍ وَمِئَتا آيَةٍ وَسِتٌّ وَ ثَلاثونَ آيَةً .
مجموع آيه‏هاى قرآن ، شش هزار و دويست و سى و شش آيه است‏ . ^۱
اين عدد را كه برابر با شمارش مكتب كوفى است ، جمهور عالمان قرآنى از جمله طبْرِسى ، صحيح‏ترين عدد و داراى عالى‏ترين سند مى‏دانند . اين عدد را حمزة بن حبيب از ابن ابى ليلى و او از ابوعبد الرحمن سُلَمى از امير مؤمنان عليه السلام نقل كرده است . ^۲ علامه طباطبايى در باره شمارگان آيات قرآن مى‏گويد : «هيچ نصّ متواتر و خبر واحد قابل اعتمادى در باره عدد آيات قرآن وجود ندارد و از واضح‏ترين ادله آن ، اختلاف اهل مكه ، مدينه ، شام ، بصره و كوفه بر سر عدد آن است» . وى همچنين عدد روايت شده از امير مؤمنان عليه السلام را در تعارض با جزئيت بسم‏اللَّه در تمامى سوره‏ها [جز برائت ]مى‏داند ؛ زيرا امامان اهل بيت عليهم السلام بسم‏اللَّه را آيه‏اى از قرآن و جزئى از هر سوره مى‏دانند و لازمه آن ، افزودن شمار «بسم‏اللَّه» بر رقم ۶۲۳۶ است . ^۳ با توجه به اين كه افزودن رقم ۱۱۳ «بسم‏اللَّهِ» آغاز سوره‏ها بر رقم مزبور ، آن را به ۶۳۴۹ مى‏رساند كه با هيچ يك از عددهاى روايت شده هماهنگى ندارد ، براى حفظ رقم ۶۲۳۶ از يك سو و به شمار آوردن رقم «بسم‏اللَّهِ» آغاز سوره‏ها از سويى ديگر ، مى‏توان گفت كه «بسم‏اللَّه» در سوره حمد ، آيه‏اى مستقل و در ساير سوره‏ها بخشى از آيه نخست آنهاست ، چنان كه به اجماع عالمان و قائلان اعداد پيش‏گفته ، بسمله در آيه ۳۱ از سوره نمل ، بخشى از آيه است .
در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده است كه شمار آياتى كه جبرئيل عليه السلام بر پيامبر فرود آورد ، هفده هزار آيه است . ^۴ اين‏گونه روايات ، پس از بررسى نسخه‏ها و احراز يكسان بودن همه نُسَخ ، بايد به گونه‏اى توجيه شوند كه به نتيجه تحريف قرآن نينجامد و گر نه به دليل مخالفت با قرآن - كه در آيه نهم از سوره حجر ، اين كتاب الهى را حفاظت شده از جانب خدا مى‏داند - مردودند . ^۵
اجمالاً تعيين حدود آيات و شماره‏گذارى آنها به زمان پيامبر صلى اللَّه عليه وآله باز مى‏گردد و در برخى روايات به شمار آياتِ بعضى از سوره‏ها (حمد ، هفت آيه و مُلْك ، سى آيه) اشاره شده است . ^۶
به نظر علامه طباطبايى : «در باره شمارگانِ گفته شده براى آيات ، نصّ متواتر يا خبر واحد معتبرى نيست كه بتوان بر آن اعتماد كرد . بنا بر اين ، اعتقاد به هيچ يك لازم نيست . بلكه مى‏توان هر يك را با تحقيق پذيرفت يا رد كرد» . ^۷
گفتنى است كه آنچه در ميان عوام رواج يافته كه شمار آيات قرآن ۶۶۶۶ است ، پايه‏اى ندارد و هيچ يك از اصحاب اعداد ، به آن قائل نيست .

شمار آيات قرآن

در شمار آيات قرآن ، اختلاف است . اين اختلاف هرگز به معناى زيادت و نقصان در قرآن و كميّت كلمات و جمله‏هاى آن نيست . به گفته سيوطى علّت اختلاف گذشتگان در شمارش آيات ، آن است كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله هنگام تلاوت ، بر سرآيه‏ها وقف مى‏كرد - چون آيات ، توقيفى اند - و هنگامى كه جاى آن معلوم مى‏شد ، براى تكميل كردن سخن ، آن را وصل مى‏كرد و شنونده گاهى چنين مى‏پنداشت كه آن‏جا فاصله‏اى نيست ؛ ^۱ يعنى گاهى شنونده ، دو آيه را يكى مى‏شمرد . بنا بر اين ، اختلاف روايات در موارد وصل و وقف ، سبب اختلاف در شمار آيات شد و در پى آن ، مكتب‏هايى گوناگون در اين باره پديد آمد كه عبارت اند از : مكتب مكّى با شمارگان ۶۲۱۹ آيه ، كوفى با ۶۲۳۶ آيه ، مدنى با دو عدد ۶۰۰۰ و ۶۲۱۴ آيه ، بصرى با رقم ۶۲۰۴ آيه و شامى با ۶۲۲۵ آيه . ^۲
عدد آيات در مصحف شريف ، بر اساس مكتب كوفى است . سيوطى نقل مى‏كند كه عدد ۶۰۰۰ اجماعى است و كمتر از آن نگفته‏اند ؛ اما در بيشتر از آن ، چند عدد گفته‏اند : ۲۱۴ ، ۱۴ ، ۱۹ ، ۲۵ و ۳۶ . ابن ضريس از طريق عثمان بن عطاء ، از پدرش ، از ابن عباس نقل مى‏كند كه تمام آيات قرآن ۶۶۰۰ آيه است . ^۳
در روايتى از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله آمده است كه مجموع آيات قرآن ۶۲۳۶ آيه است :