شاهد چهارم : نبودن نص

اگر در ترتيب سوره‏ها نصّى از پيامبر صلى اللَّه عليه وآله وجود داشت ، قطعاً مى‏بايست به ما مى‏رسيد و مانند ترتيب آيات در آن اختلاف نبود . ^۱

نقد شاهد چهارم

تنظيم قرآن در روزگار پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله تابعى از نزول تدريجى و مستمرّ وحى بوده و از اين رو ، چنان طبيعى و با زندگى مسلمانان پيوند خورده و در پيش ديد همگان بود كه نيازى به نقل و تصريح به آن نبوده است . قراين و شواهد نقلى كه پيش‏تر به آنها اشاره شد ، گواهِ اين نكته‏اند .

شاهد پنجم : اختلاف مصاحف صحابه

دليل ديگر براى توقيفى نبودن ترتيب سوره‏ها ، اختلاف مصاحف صحابه در اين جهت است ؛ زيرا اگر نظم سوره‏ها توسط پيامبر صلى اللَّه عليه وآله انجام شده بود قطعاً صحابه با آن مخالفت نمى‏كردند .

نقد شاهد پنجم

بيشتر مصاحف صحابه ، مجموعه‏هايى حاصل گردآورى شخصى هر يك از صحابه بوده است كه نه لزوماً همه قرآن را در بر داشته و نه همه صاحبانشان ادعاى مطابقت كامل ترتيب آنها را با يك مرجع خاص داشته‏اند . از اين رو ، اختلاف آنها امرى طبيعى و مقبول است ولى يكسانىِ ترتيب بسيارى از سوره‏ها در همه آنها مانند ترتيب سور طوال و مئين ، نشان‏دهنده ترتيب توقيفى و اتفاقى بيشتر سوره‏ها و نه همه آنها است . ^۲ تفاوت‏هاى گزارش شده از مصحف امام على عليه السلام نيز در واقع نشان‏دهنده دو سبك تأليف قرآن بر اساس نزول و بر اساس ترتيب كنونى است و نه به معناى آشفتگى و بى‏سامانى . سخن آخر اين كه بسيارى از آنچه تحت عنوان اختلاف مصاحف از آن ياد مى‏شود ، به رسم الخط و يا قرائت باز مى‏گردد و نه ترتيب سوره‏ها . ^۳

نقد شاهد دوم

اين گزارش ، مبتلا به روايت معارض است . روايات قول نخست و نيز گزارش ديگرِ خود زيد - كه از جمع قرآن در زمان پيامبر خدا خبر مى‏دهد - ، وثوق به آن را از ميان مى‏برد . ^۱ ثانياً محتواى اين روايت ، در مدعا صراحت ندارد ؛ زيرا احتمال دارد مراد ، اين باشد كه در زمان پيامبر صلى اللَّه عليه وآله قرآن ، ميان دو جلد ^۲ يا در يك مصحف ، گردآورى نشده بود ^۳ يا نتوانستند قرآنِ منظّم يا مدوّنى از نظر سوره‏ها فراهم آورند ، هر چند پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله برخى اصحاب را به نظم و ترتيب خاصى در مورد آيات ^۴ و سور آگاه ساخت . ^۵

شاهد سوم : استمرار نزول قرآن

گفته شده است كه چون نزول قرآن تا آخرين سال حيات پيامبر استمرار داشته و هميشه احتمال نزول آيات جديد در زمان پيامبر صلى اللَّه عليه وآله وجود داشت ، جمع و تأليف نهايى آن در زمان حضرت ، امكان نداشته است .

نقد شاهد سوم

با توجه به آن كه ۸۶ سوره در مكه و بيشترِ ۲۸ سوره ديگر پيش از آخرين سال زندگى پيامبر صلى اللَّه عليه وآله نازل شده است و روايات تقسيم ودسته‏بندى سوره‏ها ، چينشى همسان با چينش كنونى مصحف را نشان مى‏دهد ، ^۶ مى‏توان گفت ترتيب كلى قريب به اتفاق سوره‏ها ، در سال‏هاى پايانى عمر رسول خدا صلى اللَّه عليه وآله مشخص شده و نظم بيشتر قرآن شكل گرفته بود .