قصر نماز، رخصت يا عزيمت؟
پرسشى كه به صورت جدّى در ميان صاحبنظران مذاهب اسلامى مطرح بوده و هست ، اين است كه : آيا حكم قصر نماز، صرفاً رخصت است - كه در اين صورت ، نمازگزار حق دارد در ايّام سفر، ميان شكسته يا تمام خواندن نماز، انتخاب كند - يا آن كه عزيمت است - كه ناگزير به رعايت قصر نماز باشد - ؟
منشأ اين پرسش ، تعبير (فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَقْصُرُوا) است كه از جهت لغوى بدين معناست كه شكسته خواندن نماز ، منعى ندارد و پيداست كه لازمه ممنوع نبودن قصر نماز، واجب بودن آن نيست. از سوى ديگر ، ملاحظه موارد كاربرد اين تعبير در قرآن كريم ، حاكى از آن است كه لااقل برخى موارد آن (آيه سعى ميان صفا و مروه) ، بىترديد به معناى عزيمت است، هر چند از ديگر نمونههاى قرآنى، رخصت و جواز فهميده مىشود. بر اين اساس، نمىتوان از آيه قصر نماز، چيزى بيش از اصل تشريع قصر نماز مسافر را دريافت و بايد با مراجعه به سنّت نبوى، احكام و جزئيّات قصر نماز را شناخت.
در اين ميان، ملاحظه روايات نبوى موجود در منابع حديثى شيعى و اهل سنّت ، ترديدى را در اين كه حكم نماز قصر ، عزيمت و نه رخصت است ، باقى نمىنهد. احاديثى كه ما اندكى قبل تنها دو مورد آن را بازگو كردهايم. در اين باره ، سخن دو تن از صحابه سرشناس نيز جالب توجّه است . ابن عبّاس مىگويد:
فرض اللَّه الصلاة على لسان نبيّكم فى الحضر أربعا و فى السفر ركعتين و فى الخوف ركعة. ۱
