155
گزیده شناخت‌نامه نماز

۲۱۴.امام باقر عليه السلام : هر كس در ركوع و سجود و قيامش بگويد: «خداوند بر محمّد و خاندانش درود فرستد» ، خداوند [ پاداشى ]همچون ركوع و سجود و قيام برايش مى‏نويسد. ۱

۲۱۵.امام باقر عليه السلام : هر گاه خواستى به ركوع بروى، در همان حال كه ايستاده‏اى ، تكبير بگو . سپس ركوع كن و سه بار آرام و شمرده بگو: «خدايا ! براى تو ركوع كردم و تسليم تو هستم و به تو ايمان آوردم و بر تو توكّل كردم و تويى پروردگار من. دل و گوش و چشم و مو و پوست و گوشت و خون و مغز و استخوان و رگ و پى‏ام، و آنچه پاهايم حمل مى‏كنند، در برابر تو خاشع اند ، بى هيچ امتناع و سركشى و درماندگى. پروردگار بزرگم را تسبيح مى‏كنم و مى‏ستايم».
در ركوع ، دو پايت را در يك رديف و با فاصله يك وجب ، مى‏نهى و دو زانويت را با كف دستانت مى‏گيرى و دست راستت را بر زانوى راست مى‏گذارى پيش از گذاشتن دست چپت بر زانوى چپ ، و با سر انگشتانت، برآمدگى زانويت را نيك در بر گير و هنگامى كه انگشتانت را بر زانو نهادى، آنها را از هم باز كن . كمر و گردنت را كشيده و صاف نگاه دار و نگاهت به ميان دو قدمت باشد. سپس در حالى كه راست ايستاده‏اى، بگو: «خداوند به هر كه او را بستايد، گوش مى‏دهد»، «سپاس ، پروردگار جهانيان را كه شايسته قدرت و كبريايى است . بزرگى، ويژه خداوند، پروردگار جهانيان است». صدايت را بِدان بلند مى‏كنى و سپس دست‏هايت را به تكبير بالا مى‏برى و به سجده مى‏افتى. ۲

1.مَن قالَ في رُكوعِهِ وسُجودِهِ وقِيامِهِ : «صَلَّى اللَّهُ عَلى‏ مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ» كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِمِثلِ الرُّكوعِ وَالسُّجودِ وَالقِيامِ (الكافى : ج ۳ ص ۳۲۴ ح ۱۳، ثواب الأعمال : ص ۵۶ ح ۱) .

2.إذا أرَدتَ أن تَركَعَ فَقُل وأنتَ مُنتَصِبٌ : «اللَّهُ أكبَرُ» ، ثُمَّ اركَع وقُل : «اللَّهُمَّ لَكَ رَكَعتُ ولَكَ أسلَمتُ وبِكَ آمَنتُ وعَلَيكَ تَوَكَّلتُ وأنتَ رَبّي ، خَشَعَ لَكَ قَلبي وسَمعي وبَصَري وشَعري وبَشَري ولَحمي ودَمي ومُخّي وعِظامي وعَصَبي وما أقَلَّتهُ قَدَمايَ ، غَيرَ مُستَنكِفٍ ولا مُستَكبِرٍ ولا مُستَحسِرٍ ، سُبحانَ رَبِّيَ العَظيمِ وبِحَمدِهِ» ثَلاثَ مَرّاتٍ في تَرتيلٍ . وتَصُفُّ في رُكوعِكَ بَينَ قَدَمَيكَ تَجعَلُ بَينَهُما قَدرَ شِبرٍ ، وتُمَكِّنُ راحَتَيكَ مِن رُكبَتَيكَ ، وتَضَعُ يَدَكَ اليُمنى‏ عَلى‏ رُكبَتِكَ اليُمنى‏ قَبلَ اليُسرى‏ ، وبَلِّع بأطرافِ أصابِعِكَ عَينَ الرُّكبَةِ ، وفَرِّج أصابِعَكَ إذا وَضَعتَها عَلى‏ رُكبَتَيكَ ، وأقِم صُلبَكَ ، ومُدَّ عُنُقَكَ ، وليَكُن نَظَرُكَ بَينَ قَدَمَيكَ ، ثُمَّ قُل : «سَمِعَ اللَّهُ لِمَن حَمِدَهُ» وأنتَ مُنتَصِبٌ قائِمٌ «الحَمدُ للَّهِ‏ِ رَبِّ العالَمينَ أهلِ الجَبَروتِ والكِبرِياءِ ، والعَظَمَةُ للَّهِ‏ِ رَبِّ العالَمينَ» تَجهَرُ بِها صَوتَكَ ثُمَّ تَرفَعُ يَدَيكَ بِالتَّكبيرِ وتَخِرُّ ساجِدًا (الكافى : ج ۳ ص ۳۱۹ ح ۱، تهذيب الأحكام : ج ۲ ص ۷۷ ح ۲۸۹) .


گزیده شناخت‌نامه نماز
154

۲۱۲.امام رضا عليه السلام : اگر گفته شود: «چرا تسبيح و ركوع و سجود ، واجب شده است؟»، ۱ گفته مى‏شود: به چند علّت، از جمله اين كه بنده با افتادگى و فروتنى و بندگى و پارسايى و خوارى و سرشكستگى و تواضع و نزديكى به پروردگارش، به تقديس و تمجيد و تنزيه و بزرگداشت و سپاس‏گزارى آفريننده و روزى دهنده‏اش مى‏پردازد، و براى اين كه تسبيح و سپاس‏گزارى نيز بكند، همان گونه كه تكبير و تهليل كرده است. همچنين دل و ذهنش را به ياد خدا مشغول دارد و فكر و خيال و آرزوهايش، او را به سوى غير خدا نكشاند. ۲

۶ / ۵ - ۵

دعا در ركوع و سجود

۲۱۳.پيامبر خدا صلى اللَّه عليه وآله : همانا من از قرائت [ قرآن ] در ركوع و سجود، نهى شدم.پس در ركوع، خداوند را بزرگ بشماريد و در سجود، بسيار دعا كنيد، كه سزاوار برآورده شدن براى شماست. ۳

1.در عيون أخبار الرضا عليه السلام ، چنين آمده است: «چرا تسبيح در ركوع و سجود ، واجب شده است؟» و اين ، درست‏تر مى‏نمايد.

2.فَإِن قالَ [ قائِلٌ ] : فَلِمَ جُعِلَ التَّسبيحُ والرُّكوعُ والسُّجودُ؟ قيلَ : لِعِلَلٍ ، مِنها أن يَكونَ العَبدُ مَعَ خُضوعِهِ وخُشوعِهِ وتَعَبُّدِهِ وتَوَرُّعِهِ واستِكانَتِهِ وتَذَلُّلِهِ وتَواضُعِهِ وتَقَرُّبِهِ إلى‏ رَبِّهِ مُقَدِّسًا لَهُ مُمَجِّدًا مُسَبِّحًا مُعَظِّمًا شاكِرًا لِخالِقِهِ ورازِقِهِ ، وليَستَعمِلِ التَّسبيحَ والتَّحميدَ كَما استَعمَلَ التَّكبيرَ والتَّهليلَ ، وليَشغَل قَلبَهُ وذِهنَهُ بِذِكرِ اللَّهِ ولَم يَذهَب بِهِ الفِكرُ والأَماني غَيرَ اللَّهِ (علل الشرائع : ص ۲۶۰ ح ۹، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۱۰۷ ح ۱) .

3.إنّي قَد نُهيتُ عَنِ القِراءَةِ فِي الرُّكوعِ والسُّجودِ ، فَأَمَّا الرُّكوعُ فَعَظِّمُوا اللَّهَ فيهِ ، وأمَّا السُّجودُ فَأَكثِروا فيهِ مِنَ الدُّعاءِ ؛ فَإِنَّهُ قَمِنٌ أن يُستَجابَ لَكُم (معانى الأخبار : ص ۲۷۹، عوالى اللآلى : ج ۱ ص ۳۴۴ ح ۱۱۸) .

  • نام منبع :
    گزیده شناخت‌نامه نماز
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری مرتضی خوش‌نصیب،
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1392
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 24355
صفحه از 356
پرینت  ارسال به