نقش نماز در تكامل انسان‏

ويژگى‏هايى كه براى نماز برشمرديم، به روشنى نشان مى‏دهند كه اين عبادت، بيش از هر عبادت ديگر، در تكامل انسان و سعادت دنيا و آخرت او، نقش دارد. براى توضيح اين مطلب، ابتدا اشاره‏اى داريم به نقش عبادت خدا در تكامل انسان، و سپس بيان اين مطلب كه چگونه نماز، بيش از هر عبادتى ديگر، در اين عرصه ، نقش آفرين است .

عبادت، حكمتِ خلقت انسان‏

از ديدگاه قرآن كريم، هدف از آفرينش انسان، عبادت خداست :
(وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ‏. ^۱
جِن و اِنس را نيافريدم مگر براى اين كه مرا عبادت كنند).
اما بايد توجه داشت كه عبادت، هدف نهايى خلقت انسان نيست ؛ بلكه هدف متوسط است . هدف نهايى ، سعادت دنيا و آخرت انسان و دستيابى او به خلافت الهى است ، كه انسان ، براى رسيدن به اين مقصد والا ، راهى جز «عبادت (بندگى)» ندارد . از اين رو ، قرآن كريم ، عبادت را «راه مستقيم به سوى خدا» مى‏داند و مى‏فرمايد :
(وَ أَنِ اعْبُدُونِى هَذَا صِرَ طٌ مُّسْتَقِيمٌ‏ . ^۲
[آيا از شما پيمان نگرفتم كه‏] مرا عبادت كنيد ، كه اين است راه راست؟) .
اين آيه به روشنى بيانگر اين واقعيت است كه عبادت، هدف نهايى نيست؛ بلكه راه مستقيم و درست زندگى است.
نكته قابل تأمّل، اين كه قرآن نمى‏گويد: عبادت، راه راست زندگى را به انسان نشان مى‏دهد؛ بلكه مى‏فرمايد: عبادت، خود، راه راست است!
اين سخن بدين معناست كه عبادت (بندگى) و اطاعت خداوند متعال و پياده كردن برنامه‏هاى او در زندگى، دقيقاً راه درست تأمين همه نيازهاى مادّى و معنوى انسان است.