کارآمدی آیات غرر نظر دارد تا تبیین ماهیت این آیات.

از بررسی تفاسیر امامیه به دست آمد که جز در تفسیر تسنیم، به تعریف آیات غرر اهتمام نشده است؛ هر چند که به طور قطع ملحوظ آنان بوده است. تعاریف ارائه شده نیز تامّ و دقیق نبوده است.

با توجه به کاربردهای واژه غرر در لغت عربی، می‌توان گفت گوهر معنایی غرر، برجستگی خاصی است که برآیند ‏شرافت، نَفاست، فضیلت، زیبایی و آغازه بودن هر چیزی در میان همسانان و همسالان خود است.^۱

با توجه به معنای لغوی - اصطلاحی غرر و کاربرد آن در بیان مفسران امامیه، می‌توان آیات غرر را چنین تعریف کرد:

عبارات تامّ قرآنی که در موضوع خود در مجموع محکمات قرآنی از برجستگی خاص بیانی و محتوایی برخوردار بوده، در تبیین موضوع و پاسخ‏گویی به مسائل آن منحصر به فرد و کارآمد باشند.

از این تعریف بر می‌آید که غرر قرآنی با محکمات پیوند دارند. به بیان دیگر، به طور قطع غرر از شمار محکمات قرآنی هستند، اما نه همه محکمات، بلکه محکماتی که ویژگی برجسته‌ای از نظر محتوایی و اسلوب بیانی داشته باشند، غرر محسوب می‌شوند. با قید محکمات معلوم می‌شود که آیات متشابه به دلیل چند وجهی بودن در معنارسانی، از دایره غرر قرآن بیرون هستند. تنها از برخی اشارات و برآیند ‏آیات منتخب علامه طباطبایی چنین بر می‌آید که جامعیت،^۲ ظرافت و دقت در بیان^۳ و توحیدی بودن محتوا^۴ از شاخص‌های آیات منتخب وی به عنوان غرر بوده است.

جامعیت، بلاغت بیانی و ژرفای معارف از معیارهای تفسیر الفرقان در انتخاب آیات غرر بوده است. در این تفسیر در باب ویژگی جامعیت آیه غرر چنین آمده است:

قبیله‌ای از این واژه استفاده می‌کردند.

کاربرد واژة غرّه و غرر از گستره وسیعی برخوردار است و در اشیای مادی و معنوی، انسان، زمان، مکان و... به کار رفته است. این واژه از واژگان بیان‌کننده ارزش و منزلت مادی و معنوی در زبان عربی به‌ شمار می‌‌آید و هر عرب‌زبانی در مقام معرفی خود و مقایسه امور با یکدیگر، ناگزیر از کاربرد آن است. از این رو، این واژه به آسیب غرابت معنایی و استعمالی دچار نشده است. گستره کاربرد غرر در فرهنگ عربی نشان می‌دهد که عرب از این واژه در سنجش فرد ممتاز در اشیا، اشخاص، افکار، و سخن استفاده کرده است؛ نسبتی میان بلاغت و غرر وجود دارد؛ غرر، گفتار یا نوشتاری است که از نظر ساختار شکلی و درون‌مایه محتوایی در نوع خود بی‌نظیر بوده و جایگزینی آن با عبارت دیگر میسور نباشد. از این رو، غرر در گفتار و نوشتار رابطه‌ای با توان بیانی و مهارت فرد در چینش واژگان، ترکیب ساختاری جمله و انتقال معنا به مخاطب دارد. از این رو، وجود غرر را در متون عادی نباید انتظار داشت.

بر پایة تحلیل لغوی از معنای غرر، آیات غرر را می‌توان آیات ممتاز بیانی و محتوایی قرآن در موضوع خود تعریف کرد که واجد اوصاف اختصاصی باشند و مانند آن‏ها در قرآن وجود نداشته باشد. «ممتاز» فصل ممیز این آیات از سایر آیات است و مقصود از تعبیر «بیانی و محتوایی»، همراه بودن این دو وصف برای آیات غرر است؛ به گونه‌ای که آیه غرر هم‏زمان واجد هر دو امتیاز بلاغی و محتوایی باشد.

این سخن به معنای نفی اعجاز از آیات غیر غرر و حصر آن در غرر نیست، بلکه نگارنده با اعتقاد به بلاغت و اعجاز برای تمامی آیات قرآن، قائل به نوعی تمایز برای شماری آیات به لحاظ ویژگی‌های بیانی و محتوایی است که آن‏ها را از آیات دیگر برجسته کرده است. استفاده از تعبیر آیات کلیدی، زیربنایی و باهره^۱ برای این نوع از آیات، شبیه تعریف شرح‌الاسمی و ‏نیازمند تکمیل است. همچنین، عبارت «غرر آیات، آیات کلیدی قرآن‌اند که راهگشای بسیاری از آیات دیگر، بلکه پایه و میزان عدل و مصباح روشنی برای حل پیچیدگی‌‌های بسیاری از احادیث‌اند»،^۲ به