نتایج نظریه را می‏توان به نتایج نظری و کاربردی تقسیم کرد. مقصود از نتایج‏های نظری، پاسخ به نیاز علمی و پرسش‏های پیشینی درباره احادیث تفسیری است که به عنوان یک پیش نیاز معرفتی قبل از به کار گیری این احادیث در مطالعات تفسیر روایی مطرح است. نتایج کاربردی به مقام کاربرد و استفاده از این احادیث در تفسیر قرآن معطوف است. این نتایج بیشتر‏ برای مفسران سودمند است که در تفسیر آیات قرآن لازم می‏دانند از روایات تفسیری به عنوان منبع یا معیار در معنایابی مدالیل و مقاصد آیات بهره بگیرند. این‏که مفسر از چه نوع روایتی در تبیین آیات بهره بگیرد، ضرورتی کاربردی است که ‏‏‏باید پیش از اقدام به تفسیر پاسخی استوار بدان داده باشد. مجموعه نتایج نظریه معیار این پژوهش را می‏توان چنین بر شمرد:

- انتظام روشمند و علمی احادیث قرآنی امامیه در قالب مدلی جامع و قابل توجیه و آموزش؛

- اکتشاف الگوی تفسیری معصومان در تبیین مفاهیم و مقاصد قرآنی؛

- ضرورت تفکیک قلمروهای معنایی آیات و استفاده از روایات در سطح متناسب خود؛

- پرهیز از فهم نادرست یا ناقص مدالیل و مقاصد قرآنی؛

- تعمیق دانسته‏های قرآن‏شناسی‏ بر پایه روایات معصومان علیهم السلام.

روش و فرآیند

روش پژوهش تلفیقی از اکتشافی – تحلیلی است. روش اکتشافی را در بازیابی نمونه‏های روایی و توصیف آن‏ها به کار بسته‏ایم و از روش تحلیلی در بخش نظریه‏‏‏پردازی استفاده کرده‏ایم و تلاش شده است فرضیه اولیه تا نظریه معیار با این روش بررسی و تحلیل شود. از این رو، ‏تحلیل و تبیین در تمامت پژوهش حضور دارد و با ارائه نمونه‏ها و تبیین آن‏ها فرضیه نویسنده مستندسازی شده است. شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه‌ای و در محدوده داده‏های روایی موجود در جوامع حدیثی و تفسیری امامیه بوده است. البته اگر روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و امامان شیعه در منابع اهل سنّت گزارش شده بود آن‏ها را نیز بازیابی و مورد استناد قرار داده‏ایم.

چارچوب همان قواعد وضع الفاظ بر معانی و اصول حاکم بر دلالت و قواعد محاوره عرفی معنای مقصود را برای مخاطب روشن می‏نماید. احادیثی که چنین کارکردی داشته باشند، تفسیری هستند. البته لازم نیست دلالت آیه بر معنای مقصود از نوع صریح و مطابقی باشد، بلکه اگر روایت، دلالت اشاری آیه را نیز برای مخاطب روشن نماید، تفسیری است و اتفاقاً این دست از احادیث بیشترین نقش را در تفسیر آیات ایفا می‏کنند؛ زیرا این نوع از مدلول‏ها به دلیل دشواری یا اخفاء چندان در نگاه ابتدایی برای مخاطبان روشن نیستند. در بخش احادیث مرتبط به نمونه‏هایی از این مورد اخیر اشاره خواهد شد.

مصدر: بر پایه مبانی کلامی شیعه دوازده امامی روایتی از اعتبار برای تبیین قرآن برخوردار است که صادره از معصوم بوده و اطمینان علمی از اسناد آن باشد. شیعه به سخن غیر معصوم حدیث اطلاق نمی‏کند، بلکه از آن به عنوان قول یا رأی تفسیری یاد می‏کند. با این شرط، سخنان غیر معصوم، اعم از صحابه و تابعان و... تخصصاً از اطلاق عنوان حدیث تفسیری بیرون خواهد بود.

بر پایه آن‏چه بیان شد، نظریه معیار بر تفکیک احادیث قرآن‏شناسی‏ از احادیث تبیین قرآن تأکید دارد و موضوع و غایت این دو دسته اصلی از احادیث تفسیری رایج در جوامع تفاسیر روایی امامیه را به طور کامل متمایز از همدیگر می‏داند. احادیث گونه تبیین قرآن، به تبیین مدالیل قرآن در سطوح و لایه‏های متنوع آن اعم از ظاهر، باطن، مصادیق فرانزول، آموزه‏های مستحدثه می‏پردازد. تبیین بیشتر‏ نظریه در فصل‏های بعدی کتاب به همراه نمونه‏های تطبیقی آن خواهد آمد.

ساختار تفصیلی نظریه را در دو بخش احادیث قرآن‏شناسی‏ و احادیث تبیین قرآن تنظیم کرده‏ایم و هر بخش دارای ریزگونه‏های فرعی خاص خود ‏‏است. احادیث ماهیت‏شناسی‏، اسم‏شناسی‏ (آیه و سوره شناخت)، متن‏شناسی‏ و فهم‏شناسی‏ قرآن ذیل گونه قرآن‏شناسی‏ قرار می‏گیرند. احادیث معناشناسی، تفسیری، تأویلی، جری و تطبیق، مستفاد نیز از گونه‏های فرعی قرآن تبیینی هستند.