عشق ناروا، نه تنها گوش و چشم و قلب فرد را با پرده غفلت می‌پوشانَد، بلکه معیارهای سنجش آنها را نیز مختل می‌کند. این جاست که فرد عاشق، زشت‌ترین‌ها چهره‌ها را جذّاب می‌بیند و گوش‌خراش‌ترین صداها را دلنواز‌ترین می‌شنود. چنین کسی، با دلی بیمار، خود را به دست نااهلان می‌سپارد و می‌رود.

سه. سرگردانی در گم‌راهی

انسان در تمام مراحل زندگش‌اش، به دنبال رسیدن به شادکامی و لذّت پایدار خویش است و برای رسیدن به این نقطه، تلاش می‌کند تا جایی که ممکن است دچار اشتباه نشود.
اکنون جای این سؤال است که انسان‌ها در کجا و در کدام مرحله، مرتکب اشتباه و خطا می‌شوند؟ پاسخ، این است که انسان، ممکن است در مراحل مختلف حرکت خود تا رسیدن به هدف، در دام اشتباه بیفتد. مثل اشتباه در تشخیص مصداق شادکامی و یا اشتباه در تشخیص راهی که انسان را به سعادت جاودانه می‌رسانَد.
بر اساس گفتار یاد شده، مشاهده می‌کنیم که بیشتر اوقات، انسان، هدف نهایی را به طور کلی می‌شناسد؛ ولی در تشخیص مصادیق آن، دچار اشتباه می‌شود. در این صورت، در راهی وارد می‌شود که به بیراهه منتهی می‌گردد. ولی در عین حال، انگیزه اصلی او در این حرکت، کششی است که به سوی هدف صحیح دارد. چه کسی را می‌توان یافت که هدفش در زندگی، رسیدن به شادکامی و سعادتی لذّت‌بخش نباشد؟ طی کننده مسیر غلط نیز خواهان شادکامی و سعادت خواهد بود؛ ولی خطا در تشخیص مصداقِ هدف، او را گم‌راه کرده است.

صورت، اگر شنوای عبرت‌ها و موعظه‌ها هم باشد، هیچ اثری در او نخواهد داشت و به دست فراموشی خواهد سپرد. از این روست که می‌فرماید: «هر کس تابش نور عبرت را به وسیله توفان شهوت خاموش سازد، به نابودی عقل خویش کمک کرده است». پس این دلیل، به نشانه دوم و سوم بر می‌گردد.
دوم این که: گاهی اوقات، ممکن است عدم اعتنا و توجّه برخی افراد به عبرت‌آموزی و موعظه، به علّت اشتباهات ناشی از عشق ناروایی باشد که ریشه در شهوات دارد. علی علیه السلام، ساز و کار تأثیر این نوع عشق را به زیبایی بیان نموده است:
من عشق شيئاً أعشی بصره، و أمرض قلبه، فهو ينظر بعين غير صحيحة و يسمع بأذن غير سميعة. قد خرقت الشهوات عقله، و أماتت الدنيا قلبه، و ولهت عليها نفسه. فهو عبد لها، و لمن في يده شیء منها. حيثما زالت زال إليها و حيثما أقبلت أقبل عليها. و لا يزدجر من الله بزاجر، و لا يتعظ منه بواعظ.^۱
هر کس به چیزی، عشق ناروا ورزد، نابینایش می‌کند، و قلبش را بیمار کرده، با چشمی بیمار می‌نگرد و با گوشی بیمار می‌شنود. خواهش‌های نفس، پرده عقلش را دریده و دوستی دنیا دلش را میرانده است. شیفته بی اختیار دنیا و برده آن است و برده کسانی است که چیزی از دنیا در دست دارند. دنیا به هر طرف بر گردد، او نیز برمی‌گردد، و هر چه به او هشدار می‌دهند، از خدا نمی‌ترسد و از هیچ پند دهنده‌ای، شنوایی ندارد.