103
مثلث ايمان

در مرحله بعد، محتوا، مفهوم و معناي تمامي اين احاديث، تَوسّط يک نفر متخصّص علوم حديث و يک روان‌شناس به شيوه مباحثه، مورد بررسي قرار گرفت. در جريان اين مباحثه‌ها، هر بار موضوع يا موضوع‌هاي جديدي که لازم بود احاديث مربوط به آن موضوعات نيز جمع‌آوري شوند، تعيين مي‌شد و پس از جمع‌آوري احاديث موجود در زمينه مذکور، اين روايات، دوباره مورد بحث و بررسي قرار مي‌گرفت.
هدف اوّليه از انجام دادن اين مباحثه‌ها اين بود که از فحواي روايات و احاديث مورد بررسي، به طبقه‌بندي يا طبقه‌بندي‌هاي کلّيِ ممکن در خصوص توضيح رابطه انسان با خدا دست يابيم، به نحوي که اين طبقه‌بندي يا طبقه‌بندي‌ها، از يکسو با محتواي مجموعه موجود احاديث و روايات وارده از معصومان عليهم السلام در اين زمينه، همخوان و همراه باشد، و از سوي ديگر، با اصول و داده‌هاي شناخته شده علم روان‌شناسي نيز مطابقت داشته باشد.
هدف نهايي پژوهشگران نيز اين بود که در جريان اين مباحثه‌ها و از طريق بررسي، مطالعه، مقايسه و تحليل محتواي احاديثِ جمع‌آوري شده، به يک طبقه‌بنديِ جامع و توضيح دهنده يا الگويي فراگير در خصوص رابطه انسان با خدا، نايل آيند به گونه‌اي که: اوّلاً بتواند انواع مختلف رابطه انسان با خدا را به لحاظ کمّي و کيفي و نوع و جهت آن در چارچوب يک الگوي نظريِ واحد و منسجم، توضيح دهد و تبيين نمايد؛ ثانياً بتواند زمينه و چارچوب نظريِ لازم براي تهيه ابزاري جهت اندازه‌گيري و ارزيابي کمّيت و کيفيت ارتباط شخص با خدا را با حسّاسيت کافي نسبت به تفاوت‌هاي فرديِ موجود در اين زمينه بسنجد.
در پايان، بيش از سه هزار و پانصد آيه و روايت در حداقل سيزده زمينه مختلف (شامل ايمان، اقسام ايمان، دوستي، محبّت، خوف و رجا، تقوا، توکّل، ثقه، تفويض، حسن ظن و سوء ظن نسبت به خدا، يأس، تجرّي و کفر) جمع‌آوري شدند و يک به يک، مورد بحث و بررسي قرار گرفتند.


مثلث ايمان
102

مي‌شود، لزوماً و هميشه با مقصود صاحب سخن، تطابق کامل ندارد. موضوعاتي که در منطق، تحت عنوان دلالت‌هاي سه‌گانه مطابقي، تضمّني و التزامي، مورد بحث قرار مي‌گيرد و نيز مباحث مجاز و کنايه در علم معاني و بيان، به خوبي بر درستيِ مدّعاي ياد شده، صحّه مي‌گذارند (مسعودي، ۱۳۸۶ ش).
بدين ترتيب، کاملاً محتمل است که با تأمّل و بررسي و به دست آوردن قرنيه‌ها و فهم آنها، به معنايي دست يابيم که در مرحله پيش از آن، بدان نرسيده بوديم. بنا بر اين در بررسي و مطالعه و فهم يک حديث خاص، ضروري است که به جستجوي قرينه‌هاي آن حديث، يعني احاديثي که روي موضوع آن حديث خاص متمرکز هستند، برآييم. بديهي است که اين احاديث، ممکن است رابطه‌هاي متعدّد و متفاوتي با حديث اصلي داشته باشند؛ يعني ممکن است مخصّص و مقيّد و مبيّن باشند و يا شارح و ناسخ و معارض و البته ممکن است که هم‌مضمون و هم‌معناي آن هم باشند (مسعودي، ۱۳۸۶ ش).
احاديث هم‌مضمون و مرتبط با يکديگر را خانواده حديث ناميده‌اند. يافتن احاديث هم‌مضمون با حديث خاص مورد نظر، چينش معمّاگونه قطعه‌هايي از يک تصوير کلّي نامشخّص است که با قرار دادن هر قطعه در جايگاه واقعي و درست خود، به سيما و نماي نهاييِ تصوير، نزديک‌تر مي‌شويم. به عبارت ديگر، احاديث ناظر بر يک موضوع، اجزاي موضوع و مفهوم ارائه شده توسط معصوم عليه السلام را ـ که در واقع، يک امر واحد بوده و در نقل روايات و نويسندگان، تکّه‌تکّه شده است ـ در کنار هم مي‌نشاند و از ارتباط معنايي آنها با يکديگر، معنايي کامل‌تر و کلّي‌تر به دست مي‌آيد (مسعودي، ۱۳۸۶ ش).
بدين ترتيب، منظور از تشکيل خانواده حديث، يافتن احاديث مشابه هم‌مضمون و ناظر به يک موضوع محوري و نيز فهم نسبت‌هاي آنها با يکديگر براي کشف اين معناست و بر اين اساس، در بازيابيِ احاديث هم‌مضمون، ضروري است به جستجوي احاديثي که با حديث مورد نظر ما يکي از رابطه‌هاي: تخصيص، تعميم، اطلاق، تقييد، اجمال و تبيين را دارند، بپردازيم که در اين مطالعه، حداکثر تلاش براي انجام دادن چنين امري، صورت گرفته است.

  • نام منبع :
    مثلث ايمان
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّدعلی مظاهری و عباس پسندیده، با همکاری: منصوره سادات صادقی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 11272
صفحه از 246
پرینت  ارسال به