به بیان و تثبیت مبانی خود پرداخته است. به نظر او برخلاف تلقی رایج که امامیه را مکتبی عقل‌گرا همانند معتزله می‌داند و گاه برای اثبات سخن خود به روایات ائمه علیهم السلام درباره عقل تکیه می‌کند، عقل در مفهوم نخستین آن و در اندیشه امامان، مفهومی متفاوت با عقل منطقی و استدلالی داشت. در این دوره (چهار سده نخست) حتی معیارهای امامیه در اعتبار احادیث متفاوت از دوره بعد بوده است.

به همین دلیل نویسنده در این فصل به نظریه امامیه درباره عقل در دوره نخستین و تمایز میان دو سنت امامیه: سنت فراعقلانی - باطنی در چهار سده نخست و سنت عقلی، کلامی و فقهی در میان متکلمان مدرسه بغداد (مانند شیخ مفید و سید مرتضی) و پس از آن پرداخته است.

امیرمعزّی به تحلیل مفهوم عقل در دیدگاه امامیه نخستین از چهار بُعد هستی‌شناختی، اخلاقی - معرفت‌شناختی، معنوی و نجات‌شناختی پرداخته است. به نظر او این عقل که می‌توان از آن به «خِرَد قدسی» یا «بصیرت» تعبیر کرد، هم در معنا و هم در کاربرد با عقلی که در متون کلامی بدان عادت کرده‌ایم، متفاوت است. عقلِ متکلمان را می‌توان بسته به شرایط به «استدلال»، «خِرَد»، «قوه استدلال منطقی»، «قوه تمییز» و مانند آن ترجمه کرد. عقل در دیدگاه متکلمان ابزار تعقل است؛ حال آن‌که نزد امامان درست به همان اندازه که نیروی تعقل و ادراک به‌شمار می‌رود، ابزاری برای دریافت امور فراعقلانی است. به نظر او، این تحول تحت تأثیر متون یونانی در کلام معتزله و انتقال آن به کلام امامیه توسط شیخ مفید و شاگردانش رخ داده است. شیخ مفید هرچند در برخی تعاریفی که از عقل ارائه می‌دهد، به معنای عقل نزد امامان پای‌بند است، ولی به ناچار در رویارویی با معتزلیان در مباحث کلامی، عقل را به معنای مورد نظر آنها به‌کار گرفت. با این حال، شاگرد او سید مرتضی کاملاً از معنای نخستین عقل فاصله گرفته و عقل را معادل استدلال و نظر به‌کار برد.

به‌خوبی استفاده کرد. برای مثال، راستی‌آزمایی گزارش‌های او با شواهد موجود در کتاب‌های دیگر و همچنین منابع حدیثی امامیه تا حد زیادی به تحلیل درست کمک خواهد کرد.

گزارش‌های موجود در کتب رجال و فهرست و همچنین کتاب‌های تاریخ نیز منابعی‌اند که می‌تواند به تحلیل اندیشه امامیه در این دوره کمک کند؛ برای مثال، گاه مناظرات و عباراتی از امامیان سده‌های نخست در این کتاب‌ها نقل شده است که ابعاد مهمی از اندیشه‌ امامیان در این دوره را روشن می‌کند.

درباره پیشینه این اثر نخست می‌توان به کتاب Le Guide Divin Dans le shi'ism Originel^۱ اثر دکتر محمدعلی امیرمعزّی اشاره کرد. دکتر محمدعلی امیرمعزّی از پژوهشگران و استادان برجسته شیعه‌شناسی در دانشگاه سوربن فرانسه است. او از شاگردان هانری کُربن و تحت تأثیر او در مطالعات اسلام و تشیع بوده و آثار بسیاری در حوزه اندیشه امامیه نخستین نگاشته است. کتاب او در سال ۱۹۹۲ میلادی به چاپ رسیده است. این کتاب دو سال بعد با همان عنوان (The Divine Guide in Early Shi`ism)^۲ به زبان انگلیسی ترجمه و چاپ شد. امیرمعزّی در این کتاب - به زعم خود - در پی آن است که پرده از آموزه و اندیشه دوازده امام علیهم السلام بردارد و با رویکردی پدیدارشناسانه به بررسی و تحلیل نقادانه مجموعه‌هایی که در آغاز، سنت ائمه علیهم السلام را گرد آوردند، بپردازد. به نظر او گوهر و ذات تشیع همان اعتقاد به «پیشوای ربانی» است: «جهان‌شناسى امامیه و نجات‌شناسى و آخرت‌شناسىِ آن، همگى بر محور امام‌شناسى شکل می‌گیرد».

هرچند عنوان کتاب ظاهراً به عقل ربطی ندارد، ولی امیرمعزّی در فصل نخست