در عناوین همانند یکی از چند طریق شیخ صدوق و یکی از دو طریق شیخ کلینی^۱ است که این دو طریق در تمامی روایات الفتح بن یزید در کتاب الکافی تکرار شده است. اما در اسناد عیاشی واسطه‏ای نقل نشده است، با این همه در یکی از طرق صدوق، عیاشی واقع شده است. با این حساب می‏توان طرق مرحوم کلینی، شیخ صدوق و مسعودی را طرق اتصال به اثر الفتح بن یزید دانست.

از خصوصیات بارز درباره روایات وی نحوه گزارش روایات است. ‏برای نمونه اگرچه متن روایت مسعودی در متن روایی شیخ صدوق نیز ذکر شده است، اما بخش زیادی از روایات مشترک مرحوم کلینی و روایات شیخ صدوق دچار تفاوت‌اند؛ یعنی متونی که مرحوم کلینی نقل کرده، کوتاه‏تر از متون نقل شده توسط صدوق هستند و دچار تقطیع شده‏اند.

روایات

۱. محمّد بن الحَسَن، عن عَبدِ الله بن الحَسَن العلوي و علي بن إبراهيم عن المختار بن محمّد بن المختار الهمداني، جميعاً عن الفتح بن يزيد، عن أبي الحَسَن علیه السلام، قالَ: «سَألتُهُ عن أدنى المَعرِفَةِ، فَقالَ: الإقرارُ بأنّه لا إله غَيرُهُ و لا شِبهَ لَهُ و لا نَظيرَ، و أنَّهُ قَديمٌ مُثبَتٌ مَوجودٌ غَيرُ فَقيدٍ، و أنَّهُ لَيسَ كَمِثلِهِ. شَي‏ءٌ».^۲

رواه الصدوق في التوحيد (ص۲۸۳، ح۱) و عيون أخبار الرضا علیه السلام (ج۱، ص۱۳۳، ح۲۹): حدّثنا محمّد بن علي ماجيلويه رحمه الله، قالَ: حدّثنا علي بن إبراهيم بن هاشم، مثله.

۲. حدّثنا علي بن أحمد بن محمّد بن عمران الدقّاق رحمه الله، قالَ: حدّثنا محمّد بن أبي عَبدِ‌الله الكوفي، قالَ: حدّثنا محمّد بن إسماعيل البرمكي، قالَ: حدّثنا الحسين بن الحَسَن بن بردة، قالَ: حدّثني العبّاس بن عمرو الفُقَيمي، عن أبي القاسم إبراهيم بن

روایات شیعی، الفتح بن یزید یک راویِ کمتر شناخته شده است، چنانکه ابن غضائری درباره وی می‏گوید «و الرَّجل مجهول و الإسناد إلَيهِ مدخول».^۱ علاوه بر این حتی راویان از او نیز چنین ویژگی‏ای دارند و نام آنها در منابع رجالی نیامده است و جز از ابی الحَسَن علیه السلام نقل نکرده‏اند. دوم آنکه تمام روایات وی با عنوان «ابی الحسن» ختم می‏شود که تنها در دو مورد وصف «الرضا علیه السلام»^۲ برای آن آمده است. از این رو برخی عالمان متأخر همانند علامه مجلسی^۳ و آیة الله خویی^۴ نیز این کتاب را از مصادر منسوب به امام هشتم می‏دانند، در حالی‏که در میان این روایات، روایتی یافت می‏شود که در آن الفتح بن یزید الجرجانی از همراهی با امام در مسیر بازگشت از حج سخن می‏گوید. در این گزارش، وی در منطقه‏ای به سوی خراسان می‏رود و امام به سوی عراق.^۵ از این رو برخی عالمان دیگر همچون میرزای نوری معتقدند که مراد از ابی الحَسَن امام دهم می‏باشد^۶. در نتیجه چنانکه پیداست نمی‏توان به روشنی انتساب این کتاب را به یکی از آن دو امام همام نسبت داد. بر این اساس محتمل است کتاب مذکور مشتمل بر مسائلی از هر دو امام باشد و در احتمالی دیگر تعبیر نجاشی به «صاحب المسائل» اشاره به همین نکته است.

از میان شش طریق به المسائل الفتح بن یزید، تنها دو طریق در کتب فهرستی آمده است و چهار طریق دیگر نیز در روایات موجود است. طریق مسعودی و نجاشی در احمد بن أبي عَبدِ الله البرقي مشترک است^۷ و طریق شیخ طوسی^۸ با اندکی تسامح