41
میراث مکتوب رضوی

دیگری از کتاب الغیبه،۱ درباره این مجموعه مسائل می‏توان به سه نکته اشاره نمود: الف) از این نوشته با عنوان مسائل کثیرة یاد شده است. بنابراین به لحاظ حجم می‏توان آن را مجموعه‏ای پیوسته و مشتمل بر چندین سؤال در موضوعات مختلف دانست. ب) این مسائل برگرفته از روایات پدران امام رضا علیه السلام و غیر ایشان، به منظور آزمودن امام بوده است،۲ که در نتیجه پاسخ‏های امام به‌صورت جدا جدا و مسئله مسئله بوده است. ج) این ماجرا در خراسان واقع شده است. گفتنی است که نسخه‏ای از این مجموعه المسائل به صورت یک‌جا گزارش نشده است. هرچند ممکن است مسائل گزارش شده به ویژه با توجه به اشتراکات سندی و طریقی، بخش‌هایی از آن طومار باشد. با این همه باید پذیرفت که حجم گسترده روایات الوشّاء و طرق آن و نیز برخی شواهد متنی، تشخیص و تمییز مجموعه روایات المسائل را اندکی دشوار می‏سازد.

روایات

۱. الحسين بن محمّد، عن مُعلّى بن محمّد، عن الحَسَن بن علی الوشّاء، قالَ: سَمِعتُ الرِّضا علیه السلام يَقولُ: إنَّ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام، قالَ: إنَّ الحُجَّة لا تَقومُ لِلّهِ عزّ و جلّ عَلى خَلقِهِ إلّا بإمامٍ حَتّى يَعرِفَ.۳

۲. الحسين بن محمّد، عن مُعلّى بن محمّد، عن الوشّاء، قالَ: سَألتُ الرِّضا علیه السلام عن قَولِ اللهِ تَعالى (‌وَ عَلَامَٰتٍ وَبِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ).۴ قالَ: نَحنُ العَلاماتُ و النَّجمُ رَسولُ اللّٰه صلی الله علیه و آله ‏۵.

1.. الغیبة، طوسی: (ص۷۲ روایت آن ذکر شد)؛ المناقب، ابن شهرآشوب، ج ۴، ص۳۳۶ و «قال الحسن بن علی الوشّاء: بعث إلیّ الرضا یطلب منّی حبرة و كانت بین ثیابی قد خفی علیّ أمرها، فقلت: ما معی منها شی‏ء، فردّ الرسول و ذكر علامتها و أنّها فی سفط كذا، فطلبتها فكان كما قال، فبعثت بها إلیه، ثمّ كتبت مسائل أسأله عنها، فلمّا وردت بابه خرج إلیّ جواب المسائل التی أردت أن أسأله عنها من غیر أن أظهرها.

2.. «ممّا روی عن آبائه [ علیهم السلام]، و غیر ذلک أجببت أن أثبت فی أمره و أختبره».

3.. الكافی، ج ۱، ص۱۷۷، ح ۲.

4.. النحل: ۱۶.

5.. الكافی، ج ۱، ص۲۰۷، ح ۳.


میراث مکتوب رضوی
40

عموم این روایات گزارش‏هایی به غیر از المسائل می‏باشد. چنانکه گاه تنها مشتمل بر گفتگوهایی میان ابن الوشّاء و امام رضا علیه السلام است.۱ که ممکن است برخی از آنها با کتاب الوشّاء مرتبط باشد.

همچنین با تعبیر به کار رفته «له مسائل الرِّضا علیه السلام»، این احتمال وجود دارد که این اثر مشتمل بر مسائل گردآوری شده از دیگر راویان از امام رضا علیه السلام، و برگرفته از المسائل‏های دیگر نیز باشد. برای نمونه در روایات کتاب شریف الکافی، تهذیب الأحکام و من لا یحضره الفقیه مواردی از روایات حَسَن بن علی الوشّاء از امام رضا علیه السلام با واسطه احمد بن عمر الخلّال نقل شده که احتمالاً برگرفته از المسائل أحمد بن عمر الخلّال بوده است.۲ بر این اساس می‏توان مجموعه روایات الوشّاء با موضوع المسائل را به دو بخش تقسیم کرد: بخشی برگرفته از آثار دیگران، و بخشی که خود الوشّاء از امام پرسیده است. بنا بر گزارش‌هایی درباره بخش دوم، الوشّاء مسائل خود را به صورت طوماری کتابت کرده و آن را به محضر امام رضا علیه السلام برده است. خادم امام علیه السلام پیش از دریافت آن، کتابی حاوی پاسخ‏های این مجموعه مسائل را به الوشّاء تحویل داده است.۳ بر اساس گزارش عیون اخبار الرضا علیه السلام۴ و گزارش مشابه

1.. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ۲، ص۷۵ و ص۷۶ و ص۲۱۷.

2.. رجوع شود به بحث مسائل احمد بن عمر الخلال.

3.. المناقب، ابن شهرآشوب، ج ۴، ص۳۴۲. «قال لی: هذه جوابات المسائل التی معک».

4.. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج ۲، ص۲۲۸.

  • نام منبع :
    میراث مکتوب رضوی
    سایر پدیدآورندگان :
    سیدمصطفی مطهری و رضا یاری نیا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 11160
صفحه از 212
پرینت  ارسال به