گزارش سوم: مقتل سيّد الشهدا(ع) به روايت «الفتوح» ابن اعثم
الفُتوح
ابو محمّد احمد بن اعثم كوفى (م ح ۳۱۴ق)، مورّخى مشهور و در تراز مورّخان كهنى چون: يعقوبى، طبرى، دينورى و بلاذرى است. او در كتاب الفتوح خود، اخبار مسلمانان را از رحلت پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله تا بيش از يك قرن از آغاز خلافت عبّاسى (حدود نيمه قرن سوم هجرى) آورده و در اين ميان، بخش قابل توجّهى (در حدود يك نهم از كتاب خود) را به گزارش نهضت حسينى، اختصاص داده است.
او اگر چه مانند شيوه متعارف موّرخان، اَسناد يكايك نقلها را ذكر نكرده، امّا فهرستى كوتاه از آنها را در آغاز كتاب و گاه به گاه در ميانه آن، ارائه داده است.
ابن اعثم، در كنار منابع تاريخى، از منابع داستانى نيز سود جسته و حتّى ممكن است خود، قطعات و روايات پراكنده تاريخى را به صورت داستان در آورده باشد. اين كار وى، هر چند از ارزش كلّى كتاب مىكاهد، امّا موجب شده كه گاه، گزارشهاى ريز و دقيقى به صورت منحصر به فرد، در الفتوح بيايد و يا در سنجش با ديگر متون، گزارش كاملتر و مبسوطترى از واقع به دست دهد.