77
بازشناسي منابع اصلي رجال شيعه

گفتار دوم : نسخه هاى خطّى «رجال النجاشى»

در كتابخانه هاى ايران ، تا كنون سى نسخه خطّى از رجال النجاشى شناسايى شده است كه در اين جا گزارش آنها را بر اساس قدمتشان ارائه مى نماييم :
۱ . نسخه شماره ۲۰۲ كتابخانه مولوى عبد المجيد ، به خطّ نَسخ ابو الفتح بن مسعود تبريزى ، ۹۳۵ ق ، مقابله شده است . (نشريه نسخه هاى خطّى : ش ۵ / ۲۹)
۲ . نسخه شماره ۶۶۶۶ كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نستعليق علاء الملك بن عبد القادر بن شكر اللّه بن عبد القادر بن منصور حسينى مرعشى ، جمعه ۱۰ جمادى ثانى ۹۶۷ ق ، ۱۶۴ برگ . (فهرست نسخ خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : ۱۷ / ۲۳۲)
۳ . نسخه شماره ۲۷ رجال و انساب كتابخانه آستان قدس رضوى ، به خطّ نستعليق ، ۹۶۷ ق ، ۱۵۹ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آستان قدس رضوى : ۲ / ۳۶۱)
۴ . نسخه شماره الف ـ ۵۶ كتابخانه فرهنگ و هنر مشهد . ميكروفيلم شماره ۲۱۶۳ دانشگاه تهران . از اوّلْ افتادگى دارد ، به خطّ نَسخ شكر اللّه بن قوام الدين حسن شيرازى خاكى ، ۱۰ رمضان المبارك ۹۷۹ ق ، ۲۲۶ برگ . (فهرست نسخ خطّى كتابخانه فرهنگ و هنر مشهد : ۱۰۸ ؛ فهرست ميكروفيلم هاى كتابخانه دانشگاه تهران : ۱ / ۳۳۱)
۵ . نسخه شماره ۳۱۳۲ كتابخانه ملّى تبريز . نسخه عكسى شماره ۶۱۷۶ كتابخانه دانشگاه تهران . به خطّ نَسخ نعمة اللّه عميدى حسينى ، ۹۸۱ ق ، مقابله شده با نسخه خطّ مؤلّف ، ۳۲۶ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملّى تبريز : ۲ / ۷۰۹ ؛ فهرست ميكروفيلم هاى كتابخانه دانشگاه تهران : ۳ / ۲۴۳)
۶ . نسخه شماره ۴۲۶ كتابخانه دانشكده الهيّات مشهد ، به خطّ نَسخ قاضى ابو الفتح بن مسعود تبريزى ، ۹۸۵ ق ، ۲۲۵ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده الهيّات مشهد : ۳۱۵)
۷ . نسخه شماره ۵۱۱۳ كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، به خطّ نستعليق عزيز اللّه بن حبيب اللّه ، ۹۸۹ ق ، رساله اوّل مجموعه ، ۲۰۰ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى : ۱۵ / ۷۱)
۸ . نسخه شماره ۲۶۲۹ ـ ع كتابخانه ملّى تهران ، به خطّ نَسخ عبد الحسين بن عبد العلى بن عبد الحسين بن محمود مازندرانى ، ۹۹۶ ق ، ۱۶۵ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملّى تهران : ۱۳ / ۴۳)
۹ . نسخه شماره ۵۳۸۱ كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ ابراهيم بن يوسف كليب السبط الثانى ، ۱۰۱۰ ق ، رساله اوّل مجموعه ، ۲۴۱ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : ۱۴ / ۱۷۰)
۱۰ . نسخه شماره ۴۰۶۲ ـ ع كتابخانه ملّى تهران ، از اوّلْ افتادگى دارد ، به خطّ نَسخ و نستعليق محمّد رضا رازى ، ۱۰۱۴ ق در مشهد ، با تصحيح و حواشى ، رساله دوم مجموعه ، ۱۳۷ برگ (۲۵ ـ ۱۶۱) . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملّى تهران : ۱۷ / ۳۸۵)
۱۱ . نسخه شماره ۲۱۷۲ مركز احياء ميراث اسلامى ، به خطّ نَسخ فضل بن محمّد بن فضل عبّاسى ، ۱۴ ربيع الأوّل ۱۰۲۱ ق ، عناوين با شنگرف مشخّص شده اند ، در برگ آخرْ كاتب تصريح كرده كه اين نسخه را با نسخه استادش عبد النبى بن سعد جزايرى و وى با نسخه محمّد بن على بن ابى الحسن حسينى عاملى و وى با نسخه معتبرى از خزانه امير مؤمنان عليه السلام ـ كه ظاهرا به خطّ محمّد بن ادريس بوده و خطّ ابن طاووس و محمّد بن مَعد موسوى نيز بر آن بوده ـ مقابله كرده است ، ۱۸۸ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى مركز احياء ميراث اسلامى : ۶ / مخطوط)
۱۲ . نسخه شماره ۳۷۲ ـ ع كتابخانه ملّى تهران ، به خطّ نَسخ عبد اللّه بن فضل ، ۱۰۲۴ ق ، ۱۴۰ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملّى تهران : ۷ / ۳۲۴)
۱۳ . نسخه شماره ۳۵۲۵ كتابخانه مَلِك تهران ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، ۱۰۲۴ ق ، ۱۴۹ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملك تهران : ۱ / ۲۳۹)
۱۴ . نسخه شماره ۲۱۹۴ مركز احياء ميراث اسلامى ، به خطّ نَسخ نور الدين محمّد بن محمّد مؤمن ، ۱۷ جمادى اوّل ۱۰۵۵ ق ، تصحيح و مقابله شده است . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مركز احياء ميراث اسلامى : ۶ / مخطوط)
۱۵ . نسخه شماره ۲۶ كتابخانه آستان قدس رضوى ، به خطّ نَسخ محمّد تقى ، ۱۰۷۲ ق ، ۲۱۶ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آستان قدس رضوى : ۲ / ۳۶۱)
۱۶ . نسخه شماره ۱۰۷۶ ـ ع كتابخانه ملّى تهران ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن ۱۱ ق ، ۱۸۱ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملّى تهران : ۹ / ۶۹)
۱۷ . نسخه شماره ۱۳۰۱ ـ ع كتابخانه ملّى تهران ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن ۱۱ ق ، رساله اوّل مجموعه ، ۱۸۰ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملّى تهران : ۹ / ۲۸۶)
۱۸ . نسخه شماره ۱۵۴ / ۲۲ / ۴۴۳۴ الف تا ص كتابخانه آية اللّه گلپايگانى قم ، از آخرْ افتادگى دارد ، بدون نام كاتب ، قرن ۱۱ ق ، ۹۴ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه گلپايگانى : ۲ / ۸۳)
۱۹ . نسخه شماره ۱۵ مدرسه ميرزا جعفر (مشهد) ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن ۱۱ ق ، رساله اوّل مجموعه . (فهرست نسخه هاى خطّى چهار كتابخانه : ۳۹)
۲۰ . نسخه شماره ۴۸۷۰ كتابخانه دانشگاه تهران ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن ۱۲ ق ، ۳۰۷ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشگاه تهران : ۱۴ / ۳۹۰۳)
۲۱ . نسخه شماره ۳۵۱۹ كتابخانه ملك تهران ، به خطّ نستعليق نصر اللّه بن ابى القاسم ، ۱۳۴۲ ق ، ۱۷۵ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه ملك تهران : ۱ / ۲۳۹)
۲۲ . نسخه شماره ۷۸۲۰ كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، به خطّ نَسخ اسماعيل بن ميرزا ابو طالب طباطبايى ، ۱۲۴۴ ق ، ۲۱۶ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى : ۲۶ / ۳۰۲)
۲۳ . نسخه شماره ۱۸۲ ـ ج كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران . ميكروفيلم
شماره ۱۸۱۲ كتابخانه دانشگاه تهران . نسخه عكسى شماره ۹۶۰ كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ على رضا قمى ، جمادى اوّل ۱۲۶۴ ق ، رساله اوّل مجموعه ، ۸۹ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه دانشكده ادبيّات دانشگاه تهران : ۱ / ۲۸۳ ؛ فهرست ميكروفيلم هاى كتابخانه دانشگاه تهران : ۱ / ۳۳۰ ؛ فهرست نسخه هاى عكسى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : ۲ / ۴۴۱)
۲۴ . نسخه شماره ۲۸۶۸ كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، قرن ۱۳ ق ، ۱۷۰ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى : ۱۰ / ۲۱۲)
۲۵ . نسخه شماره ۶۶۷ كتابخانه شيخ على حيدر مؤيّد ، به خطّ نَسخ ابراهيم بن سارى ، جمعه ۲۱ شوّال ۱۳۱۴ ق ، ۱۴۱ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه شيخ على حيدر مؤيّد : ۲ / ۱۷۴)
۲۶ . نسخه شماره ۵۲۳۸ كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، ۱۲۲ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آية اللّه مرعشى نجفى : ۱۴ / ۳۴)
۲۷ . نسخه شماره ۶۶۱۷ كتابخانه آستان قدس رضوى ، به خطّ نستعليق و بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت ، افتادگى دارد ، ۱۵۴ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه آستان قدس رضوى ۶ : ۶۰۸)
۲۸ . نسخه شماره ۱۶۰۶ كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ، به خطّ نَسخ و بدون نام كاتب ، ۲۹۰ برگ . (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ۴ : ۳۰۵)
۲۹ . نسخه شماره ۱۳۷۹ كتابخانه مسجد گوهرشاد مشهد . ميكروفيلم شماره ۲۱۵۵ كتابخانه دانشگاه تهران . از اوّلْ افتادگى دارد ، بدون نام كاتب ، بدون تاريخ كتابت . (فهرست ميكروفيلم هاى كتابخانه دانشگاه تهران : ۱ / ۳۳۰)
۳۰ . نسخه شماره ۴۰۵ كتابخانه مدرسه مروى، بدون نام كتاب، بدون تاريخ كتابت، رساله سوم مجموعه. (فهرست نسخه هاى خطّى كتابخانه مدرسه مروى تهران : ۲۸۰).
بر اساس برخى از اين نسخه هاى خطّى ، تصحيحاتى از اين كتاب ارائه شده كه در فصل پايانى اين نوشتار خواهد آمد .


بازشناسي منابع اصلي رجال شيعه
76

سند كتاب

رجال النجاشى ، گذشته از شهرتى كه در بين طبقات مختلف راويان و راوى شناسانِ پس از نجاشى داشته ، از جمله كتاب هايى شمرده مى شود كه سند به آن ، موجود است . از جمله ، علاّمه حلّى در اجازه تفصيلى اى كه براى بنى زهره صادر كرده است ، سندش را به كتاب نجاشى ، اين گونه نقل مى كند :
و من ذلك، كتاب النجاشىّ فى أسماء الرجال ، عنّى، عن والدى، عن السيّد أحمد بن العريضىّ الحسينىّ ، عن برهان الدين محمّد بن محمّد بن علىّ الحمدانىّ القزوينىّ نزيل الرىّ ، عن السيّد فضل اللّه بن علىّ الحسنىّ الراوندىّ، عن عماد الدين أبى الصمصام ذى الفقار بن مَعبد الحسنىّ ، عن النجاشىّ . ۱
همو در فايده دهم از خلاصة الأقوال ادّعا كرده كه اسناد زيادى به كتاب هاى : شيخ طوسى ، شيخ صدوق ، كشّى و نجاشى رحمه الله دارد و نيز تصريح نموده كه در آن جا اسناد مورد اتّفاق و اجماع را نقل مى كند . او تمام اين اسناد را صحيح شمرده است . ۲
همچنين ابن داوود ، سند خود به رجال النجاشى را اين گونه نقل مى نمايد :
و طريقى إلى النجاشىّ : شيخنا نجم الدين أيضا و الشيخ مفيد الدين محمّد بن جُهَيم ـ رحمهما اللّه ـ جميعا ، عن السيّد شمس الدين فخّار ، عن عبد الحميد بن التقىّ، عن أبى الرضا فضل اللّه بن علىّ الراوندىّ العلوىّ الحسينىّ، عن ذى الفقار العلوىّ، عن النجاشىّ المصنّف . ۳
چنان كه مشاهده مى شود ، هر دو سند در دو راوى آخر از نجاشى ، مشترك اند .
گذشته از اسناد كتاب كه صحيح شمرده شده اند ، استناد و انتساب كتاب به نجاشى ، از مشهورات آن عصر بوده است . از همين رو اين اسناد به بررسى نياز ندارند .

1. بحار الأنوار ، ج ۱۰۷ ، ص ۹۵ .

2. خلاصة الأقوال ، ص ۴۴۴ .

3. رجال ابن داوود ، ص ۲۸ .

  • نام منبع :
    بازشناسي منابع اصلي رجال شيعه
    سایر پدیدآورندگان :
    محمدکاظم رحمان‌ستایش و محمدرضا جدیدی نژاد
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7564
صفحه از 569
پرینت  ارسال به