پاسخ به سؤال دوم

توضيح سؤال دوم : چنانچه جواب سؤال اوّل را مثبت بدانيم و بپذيريم كه «شيخ طوسى رحمه الله بجز رجال ابن عقدة ، منابع ديگرى در اختيار داشته است» ، بر اساس مقدّمه رجال الطوسى ، اين نكته را نيز بايد بپذيريم كه اسامى ابتداى هر باب كه داراى ترتيب الفبايى اند ، از رجال ابن عقدة ، و اسامى پايانى آن باب ، از اضافات شيخ طوسى رحمه الله اند .
اينك بايد ديد كه : آيا راهى وجود دارد تا مرز ميان عناوينى كه شيخ طوسى رحمه اللهاز ابن عقده نقل كرده است و عناوينى كه خود مرحوم شيخ از منابع ديگر نقل نموده است ، شناخته شود؟
چنان كه گذشت ، شيوه شيخ طوسى در ترتيب اسامى راويان ، بدين گونه بوده كه در هر باب ، علاوه بر وجود ترتيب الفبايى ، ابتدا نام هايى كه داراى مصداق هاى بيشترى هستند و سپس نام هايى كه مصداق هاى كم ترى دارند ، آمده اند . در پايان هر باب نيز اين ترتيب ، به هم خورده و نام هاى پُر مسمّا و كم مسمّا در هم آميخته اند .
برخى از اساتيد معاصر ، بر اين عقيده اند كه در باب اصحاب امام صادق عليه السلام ، تا آن جا كه نظم و ترتيب خاصّى رعايت شده است ، از كتاب رجال ابن عقدة ، و از جايى كه نام ها داراى اين نظم نيستند ، از ديگر منابع ، استفاده شده است . از اين رو ، در هر يك از حروف الفبا ، بخش اوّل را كه بزرگ تر است ، «عناوين اوّليه» و بخش دوم را كه كمتر است ، «عناوين ثانويه» نام نهاده اند . ^۱
از جمله نتايجى كه بر اين تقسيم بندى مترتّب اند ، آن كه : در باب اصحاب امام صادق عليه السلام ، تكرار عناوين در «عناوين اوّليه» ، به احتمال قوى ، به جهت تعدّد مسمّاى آنها از ديدگاه شيخ طوسى رحمه الله بوده است ، به خلاف تكرار عناوين در «عناوين اوّليه و ثانويه» كه در اين صورت ، بيشتر ، غفلت شيخ طوسى رحمه اللهاحتمال مى رود . اين ، از آن روست كه در صورت اوّل ، غفلت ابن عقده و غفلت شيخ طوسى ، هر دو ، و در صورت دوم ، تنها غفلت شيخ طوسى رحمه الله احتمال مى رود .
پس ، در صورت دوم ، ميزان خطا كمتر است .