فصل سوم : آراى شيخ طوسى در «رجال الطوسى»

در اين فصل ، آراى شيخ طوسى رحمه الله و كلمات وى را ـ كه مبناى جرح و تعديل بسيارى از راويان قرار گرفته است ـ در دو گفتار بررسى مى كنيم :

گفتار اوّل : توثيقات عام

بر اساس آنچه شيخ طوسى رحمه الله در مقدّمه كتابش آورده است ، وى براى تشكيل باب اصحاب امام صادق عليه السلام ، ابتدا تمام مطالب كتاب ابن عقده را كه در معرّفى اصحاب امام صادق عليه السلام بوده ، نقل كرده و سپس مستدرك خود را از اصحاب امام صادق عليه السلام ، به آن افزوده است .
از سوى ديگر ، در زمان شيخ مفيد و هم عصران شيخ طوسى رحمه الله و نيز متأخّران از آنان ، اين ادّعا مطرح شد كه شاگردان امام صادق عليه السلام چهار هزار نفر بوده اند و همگى از ثقات شمرده شده اند . از اين رو بود كه نظريّه «وثاقت اصحاب امام صادق عليه السلام » مطرح گرديد ، و مبناى شناخت اين گروه ، باب اصحاب امام صادقِ عليه السلام رجال الطوسىمحسوب مى شد .
در اين باره سه سؤال مهم وجود دارد :
سؤال اوّل : با توجّه به اين كه مصدر مورد استفاده شيخ طوسى رحمه الله در معرّفى اصحاب امام صادق عليه السلام ، كتاب ابن عقده بوده است ، آيا وى علاوه بر اين مصدر ، از مصادر ديگرى نيز استفاده كرده و بر تعداد اصحاب اين امام ، افزوده است؟
سؤال دوم : در صورت مثبت بودن پاسخ سؤال اوّل ، آيا راهى وجود دارد تا در رجال الطوسى ، راويانى كه از كتاب ابن عقده نقل شده اند ، از راويانى كه مرحوم شيخ خود افزوده است ، شناخته شوند؟
سؤال سوم : آيا تمام راويانى كه در رجال الطوسى ، از اصحاب امام صادق عليه السلام شمرده شده اند ، ثقه و معتمدند؟