شاگردان شيخ طوسى
شيخ طوسى رحمه الله در طول سال ها تدريس و تحقيق ، شاگردان بسيارى را تربيت كرد . او پس از وفات شيخ مفيد (۴۱۳ق) تا وفات سيّد مرتضى (۴۳۶ق) به عنوان عالمى برجسته و تربيت يافته شيخ مفيد شناخته مى شد ، و به تدريس اشتغال داشت . وى از وفات سيّد مرتضى تا وفاتش (۴۶۰ق) حدود ربع قرن ، رياست حوزه علمى شيعه را بر عهده داشت . تأثير شيخ طوسى بر عالمان پس از خودش تا حدود يك قرن ، قطعا مرهون زحمات علمى خودِ او و همچنين وجود شاگردان عالم و انديشمند وى در آن عصر بوده است . اگرچه تاريخ ، فهرستِ تمام شاگردان مرحوم شيخ را براى ما بر جاى نگذارده است ، ليكن افرادى برجسته را مى توان در لابه لاى متون به عنوان
شاگرد شيخ طوسى يافت كه عبارت اند از :
۱ . آدم بن يونس بن ابى المهاجر نَسَفى
۲ . احمد بن الحسين بن احمد نيشابورى ، ابو بكر
۳ . اسحاق بن محمّد بن حسن بن حسين بن بابويه قمى ، ابو طالب
۴ . اسماعيل بن محمّد بن حسن بن حسين بن بابويه قمى ، ابو ابراهيم
۵ . بركة بن محمّد بن بركة اسلامى ، ابو الخير
۶ . تقى بن نجم حلبى ، ابو الصلاح
۷ . جعفر بن على بن جعفر حسينى ، ابو ابراهيم يا ابو الحسن
۸ . حسن بن حسين بن بابويه قمى ، معروف به حسكا
۹ . حسن بن عبد العزيز بن حسن جَبَهانى ، ابو محمّد ، معروف به معدّل
۱۰ . ابو الحسن لؤلؤى
۱۱ . حسن بن محمّد بن حسن طوسى ، ابو على ، معروف به مفيد ثانى (فرزند شيخ طوسى)
۱۲ . حسن بن مهدى سليقى ، ابو طالب
۱۳ . حسين بن فتح واعظ بكرآبادى جرجانى
۱۴ . حسين بن مظفّر بن على حمْدانى (/ همدانى) ، ابو عبد اللّه
۱۵ . سيّد ذو الفقار بن محمّد بن معبد حسينى مروزى ، ابو الصمصام
۱۶ . زيد بن على بن حسين حسينى
۱۷ . سيّد زين بن داعى حسينى
۱۸ . سليمان بن حسن بن سلمان صهرشتى ، ابو الحسن
۱۹ . شهرآشوب مازندرانى سروى
۲۰ . صاعد بن ربيعة بن ابى غانم
۲۱ . عبد الجبّار بن على نيشابورى مقرئ
۲۲ . عبد العزيز بن نِحرير عبد العزيز بن برّاج ، ابو القاسم
۲۳ . عبد الرحمان بن احمد نيشابورى خزاعى ، ابو محمّد يا ابو عبد اللّه
۲۴ . عبيد اللّه بن حسين بن بابويه قمى ، ابو القاسم
۲۵ . على بن عبد الصمد تميمى سبزوارى نيشابورى ، ابو الحسن
۲۶ . غازى بن احمد بن ابى منصور سامانى
۲۷ . كَردى بن عُكْبَرين كَردى فارسى ، ملقّب به حلبى
۲۸ . محمّد بن احمد بن شهريار ، ابو عبد اللّه
۲۹ . ابو محمّد بن حسن بن عبد الواحد عين زربى
۳۰ . محمّد بن حسن بن على فتّال فارسى نيشابورى
۳۱ . محمّد بن عبد القادر بن محمّد ، ابو الصلت
۳۲ . محمّد بن ابى القاسم طبرى آملى كجى ، ابو جعفر
۳۳ . محمّد بن على بن حسن حلبى ، ابو جعفر
۳۴ . محمّد بن على بن حمزه طوسى مشهدى ، ابو جعفر
۳۵ . محمّد بن على بن عثمان كراجكى ، ابو الفتح
۳۶ . محمّد بن هبة اللّه بن جعفر ورّاق طرابلسى ، ابو عبد اللّه
۳۷ . مطهّر بن ابى القاسم بن ابى الفضل محمّد بن حسينى ديباجى ، ابو الحسن
۳۸ . منتهى بن ابى زيد بن كيابَكى حسينى جرجانى كجى ، ابو المفضّل
۳۹ . منصور بن حسين آبى ، ابو سعد
۴۰ . ناصر بن عبد الرضا بن محمّد بن عبد اللّه علوى حسينى ، ابو ابراهيم. ۱
