نیست؛ یا فرد نیازمند، درخواست غذا دارد و یا درخواست کمک برای برآوردن نیازهایش. لذا انسان به فرد نیازمند، یا غذا می‌دهد و یا چیزی پرداخت می‌کند که نیاز او را برآورده سازد، و این هر دو در متون و سیره پیشوایان وجود دارد. هر چند منابع اسلامی، انسان را از اظهار نیاز بر حذر داشته و آنان را به «تعفّف» فراخوانده‌اند،۱ امّا هنگام رویارویی با اظهار نیاز نیازمند، توصیه شده که به او کمک شود.۲ به همین جهت در روایات اسلامی آمده است که اگر نیازمند می‌دانست چه پیامد منفی‌ای در اظهار نیاز است، هرگز چنین نمی‌کرد و اگر فرد دارا می‌دانست که پرداخت کردن، چه پیامد مثبتی دارد، هرگز کسی را رد نمی‌کرد.۳
1.. (لِلْفُقَرَآءِ الَّذِینَ أُحْصِرُواْ فِى سَبِیلِ اللّه لَا یسْتَطِیعُونَ ضَرْبًا فِى الْأَرْضِ یحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیآءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُم بِسِیمَـهُمْ لَا یسْـئلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنفِقُواْ مِنْ خَیرٍ فَإِنَّ اللّه بِهِ عَلِیمٌ) (سورۀ بقره، آیۀ ۲۷۳).اِستَعفِفَ عَنِ السُّؤالِ مَا استَطَعتَ (مسند الشهاب، ج۱، ص۳۷۸، ح۶۵۰؛ المستدرك علی الصحیحن، ج۱، ص۴۰۸؛ الصحیح ابن خزیمة، ج۴، ص۹۶؛ كنز العمّال، ج۶، ص۵۱۰، ح۱۶۷۶۷؛ مستدرك الوسائل، ج۷، ص۲۲۴، ح۸۰۹۵ (عن جامع الأخبار).عن أبی ذر قال ركب رسول اللّه صلی الله علیه و اله حماراً وأردفنی خلفه وقال یا أبا ذر أرأیت ان أصاب الناس جوع شدید لا تستطیع أن تقوم من فراشك إلى مسجدك كیف تصنع قال اللّه ورسوله أعلم قال تعفف (مسند ابن حنبل، ج۸، ص۷۴، ح۲۱۳۸۳).
2.. عائذ بن عمر المزنی قال بینما نحن مع نبینا صلی الله علیه و اله إذا أعرابی قد ألح علیه فی المسألة یقول یا رسول اللّه أطعمنی یا رسول اللّه أعطنی قال فقام رسول اللّه صلی الله علیه و اله فدخل المنزل وأخذ بعضادتی الحجرة وأقبل علینا بوجهه وقال والذی نفس محمد بیده لو تعلمون ما أعلم فی المسألة ما سأل رجل رجلا وهو یجد لیلة تبیته فامر له بطعام (مسند ابن حنبل، ج۷، ص۳۶۲، ح۲۰۶۷۱؛ تاریخ بغداد، ج۵، ص۱۷۱).عن عائذ بن عمرو أن رجلا أتى النبی صلی الله علیه و اله فسأله فأعطاه فلما وضع رجله على اسكفة الباب قال رسول اللّه صلی الله علیه و اله لو تعلمون ما فی المسألة ما مشى أحد إلى أحد یسأله شیئا (سنن النسائی، ج۵، ص۹۴).
3.. عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، قَالَ: قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه السلام: «یا مُحَمَّدُ، لَوْ یعْلَمُ السَّائِلُ (۲) مَا فِی الْمَسْأَلَةِ، مَا سَأَلَ أَحَدٌ أَحَداً ؛ وَ لَوْ یعْلَمُ الْمُعْطِی مَا فِی الْعَطِیةِ، مَا رَدَّ أَحَدٌ أَحَداً» (الکافی، ج۴، ص۲۰، ح۲؛ الأمالی، طوسی، ص۶۶۴، ح۱۳۸۸).
