63
بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث

۲ . اشاره به طبقات دوزخ

نظريّه ديگر ، اين است كه شمارى از نام‏هاى ياد شده ، به طبقات دوزخ اشاره دارند، ۱ چنان كه در حديثى از امام على عليه ‏السلام آمده است :
إنَّ جَهَنَّمَ لَها سَبَعَةُ أَبوابٍ أَطباقٍ بَعضُها فَوقَ بَعضٍ ـ و وَضَعَ إحدى يَدَيهِ عَلى الاُخرى ، فَقالَ : هَكَذا ـ و إنَّ اللّه‏َ وَضَعَ الجِنانَ عَلى العَرضِ ، و وَضَعَ النِّيرانَ بَعضَها فَوقَ بَعضٍ ، فأَسفَلُها جَهَنَّمُ ، و فَوقُها لَظى ، و فَوقُها الحُطَمَةُ ، و فَوقُها سَقَرُ ، و فَوقُها الجَحِيمُ ، و فَوقُها السَّعِيرُ ، و فَوقُ‏ها الهاوِيَةُ . ۲
ـ آن حضرت دستانش را بر روى هم گذاشت و فرمود : اين گونه ـ خداوند باغ‏هاى بهشت را در كنار هم قرار داد ، ولى عذاب‏هاى آتش را بر روى هم .
طبقه زيرين آن ، جهنّم است . بالاى آن ، لظى است . بالايش حطمه و بر بالاى آن ، جحيم و بر روى آن ، سعير و بالاى آن ، هاويه است .

بنا بر اين روايت ، درهاى دوزخ هماهنگ با طبقات آن است ، بدين معنا كه براى هر طبقه ، درب ويژه‏اى است . اين معنا در احاديث ديگر ۳ نيز آمده است . البتّه طولى بودن طبقات جهنّم و عرضى بودن طبقات بهشت در اين حديث ، مؤيّدى ندارد و با توجّه به ضعف سند آن ، چيزى را نمى‏تواند اثبات كند .

1.. ر . ك : مجمع البيان : ج ۱۰ ص ۱۸۱ .

2.. مجمع البيان : ج ۶ ص ۵۱۹ ، بحار الأنوار : ج ۸ ص ۲۴۵ .

3.. ر . ك : ص ۱۲۱ (فصل پنجم : ويژگى‏ها جهنّم / درهاى جهنّم و طبقه‏هاى آن) .


بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث
62

چند نظريّه در باره نام‏هاى دوزخ

در تبيين و تحليل نام‏هاى دوزخ ، چند نظريّه و يا احتمال وجود دارد :

۱ . اشاره به ويژگى‏هاى دوزخ

بسيارى از واژه‏شناسان و مفسّران ، هر يك از نام‏هاى دوزخ را اشاره به بُعدى از ابعاد و ويژگى‏اى از ويژگى‏هاى دوزخ مى‏دانند . مثلاً دوزخ ، «جهنّم» ناميده مى‏شود ؛ چون آتش آن به سختى بر انسان حمله مى‏كند ، يا اين كه از عمق زيادى برخوردار است، ۱ يا «جحيم» ناميده مى‏شود ؛ چون به شدّت،
افروخته است، ۲ يا «لظى» ناميده مى‏شود ؛ چون زبانه مى‏كشد، ۳ يا «سقر» ناميده مى‏شود ؛ چون چهره را دگرگون مى‏نمايد، ۴ يا «حطمه» ناميده مى‏شود؛ چون همه چيز را در هم مى‏شكند و در عمق جان نفوذ مى‏كند، ۵ يا «هاويه» ناميده مى‏شود؛ چون تبهكاران در عمق آن سقوط مى‏نمايند ۶ و يا ... .

1.. ر . ك : القاموس الفقهى : ص ۷۲ و مجمع البيان : ج ۲ ص ۲۴۸ و عمدة القارى : ج ۵ ص ۲۰ و تفسير السمعانى : ج ۶ ص ۹ و النهاية : ج ۱ ص ۳۲۳ و تاج العروس : ج ۱۶ ص ۱۲۶ و لسان العرب : ج ۱۲ ص ۱۱۲.

2.. ر . ك : مفردات الفاظ القرآن : ص ۸۸ و الميزان فى تفسير القرآن : ج ۵ ص ۲۳۸ و رسائل الشريف المرتضى : ج ۴ ص ۱۳۴ و معجم لغة الفقهاء : ص ۱۶۰ و تفسير البيضاوى : ج ۵ ص ۱۹ .

3.. ر . ك : شرح اُصول الكافى : ج ۲ ص ۱۶۶ و الصحاح : ج ۶ ص ۲۴۸۲ و تفسير الفخر الرازى : ج ۳۱ ص ۲۰۳ و العين : ج ۸ ص ۱۶۹ .

4.. ر . ك : التبيان فى تفسير القرآن : ج ۱۰ ص ۱۸۰ و ۱۸۶ و الأمثل فى كتاب اللّه‏ المنزل : ج ۱۷ ص ۳۴۵ و مفردات ألفاظ القرآن : ص ۲۳۵ .

5.. ر . ك : فتح البارى : ج ۸ ص ۵۶۱ و تفسير الطبرى : ج ۵ الجزء ۳۰ ص ۲۹۴ و تفسير الرازى : ج ۳۲ ص ۹۴ و الصحاح : ج ۵ ص ۱۹۰۱ و مجمع البيان : ج ۸ ص ۳۹۲ .

6.. ر . ك : تفسير الطبرى : ج ۱۵ الجزء ۳۰ ص ۲۸۲ و تفسير السمرقندى : ج ۳۰ ص ۵۸۶ و الصحاح : ج ۶ ص ۲۵۳۹ و معجم مقاييس اللغة : ج ۶ ص ۱۵ .

  • نام منبع :
    بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همكاری: سیّد رسول موسوی، ترجمه: حمیدرضا شیخی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 13328
صفحه از 792
پرینت  ارسال به