۹۱۷. مسند ابن حنبل ـ به نقل از ابو سعيد خدرى ـ : از پيامبر خدا صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله شنيدم كه مى‏فرمايد: «صراط بر روى جهنّم نصب مى‏شود و بر آن ، خارهايى چونان خار سَعدان است . سپس مردم بر آن مى‏گذرند ؛ عدّه‏اى به سلامت مى‏گذرند، عدّه‏اى مجروح شده از آن مى‏رَهَند، و عدّه‏اى نگه داشته و در آتش افكنده مى‏شوند.
پس چون خداوند عز و جل از داورى ميان بندگان فراغت يافت، مؤمنان ، مردانى را نمى‏يابند كه با آنان در دنيا ، مانند آنان نماز مى‏خوانده‏اند، مانند آنان زكات مى‏داده‏اند ، مانند آنان روزه مى‏گرفته‏اند ، مانند آنان حج مى‏رفته‏اند ، و مانند آنان جهاد مى‏كرده‏اند . پس مى‏گويند : پروردگارا ! بندگانى از بندگان تو بودند كه در دنيا مانند ما نماز مى‏خواندند و مانند ما زكات مى‏دادند و مانند ما روزه مى‏گرفتند و مانند ما حج مى‏گزاردند و مانند ما به جهاد مى‏رفتند ؛ ولى اكنون آنها را نمى‏بينيم!
خداوند مى‏فرمايد: "به آتش برويد و كسانى از ايشان را كه در آن يافتيد ، بيرون بياوريد"».
پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله فرمود: «پس آنان را در حالى مى‏يابند كه آتش ، آنها را به اندازه كردارهايشان، فرو گرفته است: يكى را تا مچ پاهايش گرفته، يكى را تا نيمه ساق پاهايش گرفته، يكى را تا زانوانش گرفته، يكى را تا كمرش گرفته، ديگرى را تا سينه‏اش گرفته و برخى را تا گردنشان گرفته و صورت‏هايشان را در ميان
نگرفته است. از همه آنها مى‏خواهند كه از آتش بيرون آيند . سپس در آب زندگانى افكنده مى‏شوند» .
گفته شد : اى پيامبر خدا ! آب زندگانى چيست؟
فرمود: «آب شستشوى اهل بهشت. آن گاه [كه در آن آب افتادند] ، زراعت‏وار مى‏رويند ، همچنان كه تخم و بذرهاى موجود در خس و خاشاك سيلاب مى‏رويند. سپس پيامبران در حقّ تمام كسانى كه از سرِ اخلاص ، به يگانگى خداوند گواهى داده باشند ، شفاعت مى‏كنند و آنها را از آتش بيرون مى‏آورند» .
پيامبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله [در ادامه] فرمود: «سپس خداوند به رحمت خويش ، بر كسانى كه در آتش‏اند ، مهر مى‏آورد و حتّى يك بنده را كه در دلش به قدر دانه‏اى ايمان بوده باشد ، در آن باقى نمى‏گذارد و بيرونش مى‏آورد» .

۹۱۷. مسند ابن حنبل عن أبي سعيد الخدري : سَمِعتُ رَسولَ اللّه‏ِ صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله يَقولُ : يوضَعُ الصِّراطُ بَينَ ظَهرَي جَهَنَّمَ ، عَلَيهِ حَسَكٌ ^۱ كَحَسَكِ السَّعدانِ ، ثُمَّ يَستَجيزُ النّاسُ ؛ فَناجٍ مُسَلَّمٌ ومَجدوحٌ ^۲ بِهِ ، ثُمَّ ناجٍ ومُحتَبَسٌ بِهِ مَنكوسٌ فيها .
فَإِذا فَرَغَ اللّه‏ُ عز و جل مِنَ القَضاءِ بَينَ العِبادِ ، يَفقِدُ المُؤمِنونَ رِجالاً كانوا مَعَهُم فِي الدُّنيا ؛ يُصَلّونَ بِصَلاتِهِم ، ويُزَكّونَ بِزَكاتِهِم ، ويَصومونَ صِيامَهُم ، ويَحِجّونَ حَجَّهُم ، ويَغزونَ غَزَوَهُم ، فَيَقولونَ : أي رَبَّنا ! عِبادٌ مِن عِبادِكَ كانوا مَعَنا فِي الدُّنيا ؛ يُصَلّونَ صَلاتَنا ، ويُزَكّونَ زَكاتَنا ، ويَصومونَ صِيامَنا ، ويَحِجّونَ حَجَّنا ، ويَغزون غَزوَنا ، لانَراهُم؟!
فَيَقولُ : اِذهَبوا إلَى النّارِ ، فَمَن وَجَدتُم فيها مِنهُم فَأَخرِجوهُ .
قالَ صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله : فَيَجِدونَهُم قَد أخَذَتهُمُ النّارُ عَلى قَدرِ أعمالِهِم ، فَمِنهُم مَن أخَذَتهُ إلى قَدَمَيهِ ، ومِنهُم مَن أخَذَتهُ إلى نِصفِ ساقَيهِ ، ومِنهُم مَن أخَذَتهُ إلى رُكبَتَيهِ ، ومِنهُم مَن أزَرَتهُ ^۳ ، ومِنهُم مَن أخَذَتهُ إلى ثَديَيهِ ، ومِنهُم مَن أخَذَتهُ إلى عُنُقِهِ ، ولَم تَغْشَ
الوُجوهَ ، فَيَستَخرِجونَهُم مِنها فيُطرَحونَ في ماءِ الحَياةِ .
قيلَ : يا رَسولَ اللّه‏ِ ، ومَا الحَياةُ؟ ^۴
قالَ صلى‏ الله‏ عليه‏ و‏ آله : غِسلُ أهلِ الجَنَّةِ ، فَيَنبُتونَ نَباتَ الزَّرْعَةِ ـ وقالَ مَرَّةً فيهِ: كَما تَنبُتُ الزَّرعَةُ ـ في غُثاءِ السَّيلِ ، ثُمَّ يَشفَعُ الأَنبِياءُ في كُلِّ مَن كانَ يَشهَدُ أن لا إلهَ إلَا اللّه‏ُ مُخلِصا ، فَيُخرِجونَهُم مِنها.
قالَ : ثُمَّ يَتَحَنَّنُ اللّه‏ُ بِرَحمَتِهِ عَلى مَن فيها ، فَما يَترُكُ فيها عَبدا في قَلبِهِ مِثقالُ حَبَّةٍ مِن إيمانٍ إلّا أخرَجَهُ مِنها. ^۵