59
بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث

۹ . اَثام

نهمين نام دوزخ ، «اَثام» است .

واژه‏شناسى «اَثام»

اين واژه از ريشه «إثم» به معناى گناه است و «اَثام» ، به معناى كيفر گناه است . خليل بن احمد مى‏گويد :
و الأثام فى جملة التفسير : عقوبة الإثم . ۱
اثام در تفاسير ، كيفر گناه ، معنا شده است .
همچنين ابن منظور مى‏نويسد :
و الأثام جزاء الإثم . ۲
اَثام ، كيفر گناه است .
از اين رو ، دوزخ را مى‏توان «اَثام» ناميد ؛ زيرا جايگاه كيفر گنهكاران است .

1.. العين : ج ۸ ص ۲۵۰ (مادّه «أثم») .

2.. لسان العرب : ج ۱۲ ص ۶ (مادّه «أثم») .


بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث
58

واژه «لظى» در قرآن و حديث

واژه «لظى» ، تنها يك بار در قرآن آمده است :
«كَلَا إِنَّهَا لَظَى * نَزَّاعَةً لِّلشَّوَى . ۱
نه چنين است! آن ، شعله‏هاى سوزان آتش است . بر كَننده پوست سر و اندام است»
.
مرجع ضمير «إنّها» در اين آيه ، اگر «نار» ۲ باشد ، «لظى» معناى وصفى آن را در بر دارد و ديگر ، نام دوزخ نخواهد بود ، مانند :
«فَأَنذَرْتُكُمْ نَارًا تَلَظَّى . ۳
و من شما را از آتشى كه زبانه مى‏كشد ، بيم مى‏دهم»
.
امّا اگر ضمير «إنّها» ضمير مبهم و يا ضمير قصّه باشد ـ چنان كه بسيارى از واژه‏شناسان ۴ و مفسّران ۵ گفته‏اند ـ ، «لظى» نامى از نام‏هاى دوزخ است . گفتنى است كه برخى از احاديث نيز اين معنا را تأييد مى‏نمايد . ۶

1.. معارج : آيه ۱۵ ـ ۱۶ .

2.. در تفسير الكشّاف ، در باره مرجع اين ضمير آمده : «و الضمير للنار و لم يجرلها ذكر ، لأنّ ذكر العذاب دلّ عليها . ويجوز أن يكون ضميرا مبهما ترجم عنه الخبر ، أو ضمير القصة» مرجع ضمير ، نار است . اين كه از نار ، اسم برده نشده ، براى اين است كه عذاب ذكر شده ، بر آن ، دلالت مى‏كند . اين هم درست است كه گفته شود : ضمير مبهم است و خبر ، حكايتگر آن است . نيز ممكن است ضمير قصّه باشد (الكشّاف : ج ۶ ص ۲۰۷) .

3.. ليل : آيه ۱۴ .

4.. ر . ك : العين : ج ۸ ص ۱۶۹ و الصحاح : ج ۶ ص ۲۴۸۲ و النهاية : ج ۴ ص ۲۵۴ و لسان العرب : ج ۱۵ ص ۲۴۸ و القاموس المحيط : ج ۴ ص ۳۸۶ و مجمع البحرين : ج ۴ ص ۱۲۲ (مادّه «لظى») .

5.. ر . ك : التبيان فى تفسير القرآن : ج ۱۰ ص ۱۱۷ و تفسير غريب القرآن : ص ۶۵ و تفسير الطبرى : ج ۱۴ الجزء ۲۹ ص ۷۴ و تفسير السمرقندى : ص ۴۷۲ .

6.. ر . ك : ص ۳۵ (فصل يكم : نام‏هاى دوزخ / لظى «آتشِ زبانه‏كِش») .

  • نام منبع :
    بهشت و دوزخ از نگاه قرآن و حديث
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ریشهری، با همكاری: سیّد رسول موسوی، ترجمه: حمیدرضا شیخی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10864
صفحه از 792
پرینت  ارسال به