۷ . هاويه
هفتمين نام دوزخ ، «هاويه» است .
واژهشناسى «هاويه»
اين واژه در اصل ، از مادّه «هوى» به معناى افتادن به پايين و سقوط كردن از بلندى است . ابن فارس مىگويد :
الهاء و الواو و الياء : أصل صحيح يدلّ على خلوّ و سقوط ... و يقال : هوى الشيء يهوى : سقط . و هاوية : جهنّم ، لأنّ الكافر يهوى فيها . و الهاوية : كلّ مهواة ، و الهوّة : الوهدة العميقة . ۱
ه و ى ، ريشه صحيحى است كه بر رها شدن و فرو افتادن ، دلالت مىكند . گفته مىشود : «هوى الشىء يهوى» ، يعنى : سقوط كرد . هاويه جهنّم ، براى اين است كه كافر در آن ، سقوط مىكند . هاويه ، به هر گودالى گفته مىشود . هوّه ، گودال عميق است .
بنا بر اين ، ناميده شدن جهنّم به «هاويه» ، بِدان جهت است كه تبهكاران در چنين جايگاه عميق و خطرناكى سقوط مىكنند .
واژه «هاويه» در قرآن و حديث
واژه «هاويه» تنها يك بار در قرآن آمده است :
«وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَ زِينُهُ * فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ * وَ مَآ أَدْرَلـكَ مَاهِيَهْ * نَارٌ حَامِيَةُ . ۲
و امّا كسى كه ترازوهايش سبُك است ، پناهگاهش «هاويه» است ! و تو چه مىدانى «هاويه» چيست ؟! آتشى است سوزان !» .
كلمه «اُمّ» در اين آيه ، به معناى جايگاه و قرارگاه است. ۳ بنا بر اين ، معناى آيه ، اين است كه جايگاه كسانى كه اعمال نيك آنان وزن و ارزشى ندارد ، پرتگاه سوزان و عميق دوزخ است.
گفتنى است كه از برخى احاديث نيز استفاده مىشود كه در نامگذارى جهنّم به «هاويه» ، عميق بودن دوزخ و سقوط دوزخيان در آن ، مورد عنايت بوده است . ۴
