323
پژوهشي در فرهنگ حيا

سنگين و زياد باشد ؛ وگرنه از پرداخت آن خوددارى مى كنند . اين گروه ، شخصيت خود را در چشمگير بودن كمك مى دانند و اندك بودن آن را مايه ننگ و عار به شمار مى آورند . به همين جهت ، از پرداخت هاى اندك ، خوددارى مى كنند . در ارزيابى اين گروه ، پرداخت اندك با پرداخت زياد ، مقايسه مى گردد و پرداخت اندك ، مايه شرم و خجالت دانسته مى شود . لذا ، اگر امكان پرداخت زياد وجود نداشته باشد ، حتّى از پرداخت اندك هم خجالت كشيده ، خوددارى مى كنند . اين در حالى است كه بايد پرداخت اندك را با پرداخت نكردن مقايسه كنند و ببينند كدام يك مايه شرم و عار است ؛ امام على عليه السلاممى فرمايد :

۰.لاتَستَحِ مِن إعطاءِ القَليلِ ؛ فَإِنَّ الحِرمانَ أقَلُّ مِنهُ . ۱

۰.از پرداخت اندك ، شرم نكن ؛ زيرا پرداخت نكردن ، كمتر از آن است .

۱۰ . افراد متكبّر ، چون خود را غنى و بى نياز مى دانند ، ممكن است درخواست كردن را مايه شرم و ننگ خود بدانند . در نظر اينان ، انسان ، فقط بايد ببخشد نه اين كه از ديگران چيزى درخواست كند . درخواست از ديگران ، به معناى نداشتن است و چون نداشتن را زشت به شمار مى آورند ، از درخواست كردن ، خوددارى كرده ، آن را مايه خجالت مى دانند . اين حالت ، حتّى در مورد درخواست از خداوند نيز وجود دارد . قرآن كريم ، از اين حالت با تعبير «استكبار در عبادت» ياد كرده ۲ و عبادت ، به دعا و درخواست تفسير شده است . ۳ افراد متكبّر ، حتّى از اين كه چيزى از خدا بخواهند ، شرم دارند ؛ زيرا در قاموس آنان ، خواهش كردن و درخواست نمودن وجود ندارد . به همين جهت ، رسول خدا فرموده است :

1.نهج البلاغه ، حكمت ۶۷ ؛ غررالحكم ودررالكلم ، ح ۱۰۲۶۳ ؛ روضة الواعظين ، ص ۳۸۴ ؛ مشكاة الأنوار ، ص ۴۰ ؛ بحار الأنوار ، ج ۹۶ ، ص ۱۷۲ .

2.غافر ، آيه ۶۰ .

3.الكافى ، ج ۲ ، ص ۴۶۶ ؛ دعائم الإسلام ، ج ۱ ، ص ۱۶۶ ؛ تهذيب الأحكام ، ج ۲ ، ص ۱۰۴ (ح ۱۶۲) .


پژوهشي در فرهنگ حيا
322

امام صادق عليه السلامدر بيان حدّ كبر ، به مسئله پوشش اشاره كرده و فرموده است :

۰.الرَّجُلُ يَنظُرُ إلى نَفسِهِ إذا لَبِسَ الثَّوبَ الحَسَنَ يَشتَهي أن يُرى عَلَيهِ . ۱

۰.تكبّر ، آن است كه وقتى كسى لباس خوبى پوشيد ، به خود نگاه كند و دوست داشته باشد كه با آن ديده شود .

۰.رسول خدا در اين باره فرموده است :مَن لَبِسَ ثَوبا يُباهي بِهِ يَراهُ النّاسُ ، لَم يَنظُرِ اللّهُ إلَيهِ حَتّى يَنزَعَهُ . ۲

۰.هر كه لباسى فاخر بپوشد تا مردم به او نگاه كنند ، خداوند به وى نمى نگرد تا زمانى كه آن جامه را از تن بيرون بياورد .

بنا بر اين ، اين كار را نمى توان يك ارزش دانست ؛ بلكه كارى است ضدّ ارزشى و لذا نبايد موضوع حيا قرار گيرد و اگر قرار گرفت ، حياى منفىِ ناشى از تكبّر خواهد بود . به همين جهت ، مردان الهى از پوشيدن لباس هاى ساده و معمولى شرم نمى كردند . رسول خدا ، كفش و لباس وصله دار مى پوشيد . ۳ حضرت عيسى عليه السلاملباس خشن بر تن مى كرد ۴ و حضرت على عليه السلام ، حتّى در دوران خلافتش از جامه كرباسى درشت و وصله شده استفاده مى كرد و خطبه مى خواند ۵ و حتّى دو لباس نداشت كه هنگام شستن يكى ، ديگرى را بپوشد و لذا روزى با پيراهن خيس ، خطبه مى خواند و پيراهن خود را هنگام خطبه حركت مى داد تا خشك گردد . ۶
ساده بودن ، خشن بودن و كم بودن تعداد لباس ها مايه ننگ و عار نيست .
۹ . افراد متكبّر ، اگر بنا باشد كمكى به ديگران نمايند ، سعى مى كنند آن كمك ،

1.مكارم الأخلاق ، ص ۱۱۳ ؛ بحارالأنوار ، ج ۷۹ ، ص ۳۱۲ .

2.تاريخ دمشق ، ج ۳۴ ، ص ۹۸ ؛ كنزالعمّال ، ح ۴۱۲۰۳ و نيز ، ح ۴۱۲۰۰ .

3.ر .ك : نهج البلاغه ، خطبه ۱۶۰ ؛ الأمالى ، طوسى ، ص ۵۳۱ (ح ۱۱۶۲) .

4.ر . ك : نهج البلاغه ، خطبه ۱۹۲ .

5.ر . ك : بحارالأنوار ، ج ۷۹ ، ص ۳۱۲ ـ ۳۱۴ .

6.الغارات ، ج ۱ ، ص ۹۸ . نيز ، ر . ك : موسوعة الإمام على بن أبي طالب ، ج ۱ ، ص ۲۹۲ (ح ۲۸۷) .

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9890
صفحه از 388
پرینت  ارسال به