319
پژوهشي در فرهنگ حيا

البته متأسفانه گاهى فرهنگ جامعه به گونه اى شكل يافته كه اگر كسى چنين كارهايى را انجام دهد ، مردم ، او را تحقير كرده ، حرمت او را نگه نمى دارند و نسبت به او گستاخ مى شوند . هر چه كالاى خريدارى شده ، بى ارزش تر باشد ، احتمال بى حرمتى مردم و شدّت آن نسبت به چنين فردى ، بيشتر مى شود . در چنين فرهنگى ، گويى حرمت و شخصيت افراد ، توسط اشياى متعلّق به آنان ، تعريف و تعيين مى شود و لذا كسى را كه چيز كم ارزشى را حمل كند ، پست مى شمارند و به خود ، حق مى دهند كه به وى ، بى احترامى نمايند . در چنين مواردى ، به جهت حفظ حرمت و آبرو ، و براى جلوگيرى از گستاخ شدن مردم نسبت به خود ، بهتر است اين گونه كارها ترك شوند . اين ترك كردن ، نه به جهت زشتى كار است ؛ بلكه به اين جهت است كه شخص ، زمينه بى حرمتى مردم نسبت به خود را فراهم نياورد ؛ همان گونه كه مثلاً گفته مى شود از مواضع تهمت ، بايد پرهيز كرد . ۱ به همين جهت ، امام كاظم عليه السلامبه يكى از اصحاب خود كه ماهى اى به دست داشت و آن را حمل مى كرد ، فرمود :

۰.اِقذِفها ! إنَّني لَأَكرَهُ لِلرَّجُلِ السَّرِيِّ أن يَحمِلَ الشَّيءَ الدَّنِيَّ بِنَفسِهِ . ۲

۰.رهايش كن ! من خوب نمى دانم كه يك انسان شريف ، خود ، كالاى ناچيزى را حمل كند .

۰.سپس فرمود :إنَّكُم قَومٌ أعداؤُكُم كَثيرَةٌ ، عاداكُمُ الخَلقُ ، يا مَعشَرَ الشّيعَةِ إنَّكُم قَد عاداكُمُ الخَلقُ ، فَتَزَيَّنوا لَهُم بِما قَدَرتُم عَلَيهِ . ۳

۰.شما [شيعيان] گروهى هستيد كه دشمنانتان فراوان اند . شما گروهى هستيد كه مردم با شما دشمنى مى كنند . پس تا آن جا كه مى توانيد ، خود را در برابر آنان ، آراسته سازيد .

1.ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۹۰ (باب التحرّز عن مواضع التهمة و مجالسة أهلها) .

2.الكافى ، ج ۶ ، ص ۴۸۰ ؛ بحار الأنوار ، ج ۷۶ ، ص ۳۲۴ ؛ صفات الشيعة ، ص ۹۴ (ح ۳۱) .

3.همان جا .


پژوهشي در فرهنگ حيا
318

درست از شخصيت و حرمت انسان ، اين گونه كارها مايه شرم نيست . درباره رسول خدا آورده اند :

۰.ولا يَمنَعُهُ الحَياءُ أن يَحمَلَ حاجَةً مِنَ السّوقِ إلى أهلِهِ . ۱

۰.كم رويى ، او را از اين كه نيازمندى هاى خانه را از بازار براى خانواده اش حمل كند ، باز نمى داشت .

همچنين نقل كرده اند كه آن حضرت ، خود ، گوسفند را مى دوشيد و لباس خود را وصله مى زد و كفش هاى خود را مى دوخت . ۲ بنا بر اين ، اينها كارهايى نيستند كه مايه خوارى انسان باشند ؛ بلكه ضد تكبّر و خود برتربينى انسان هستند . انسان هاى متكبّر ، چون شخصيت خود را در خودْبرتربينى تعريف كرده اند ، اين امور را مخالف حرمت مى دانند . اين امور ، مخالف تكبّر انسان است ؛ ولى سخنْ اين جاست كه تكبّر و خودبرتربينى ، جزو هويت و شخصيت انسان نيست . كسانى كه كارهاى ياد شده را انجام مى دهند ، در حقيقت ، كبر را از خود زدوده اند ، نه عزّت را . رسول خدا در اين باره فرموده است :

۰.إنَّهُ لَيُعجِبُني أن يَحمِلَ الرَّجُلُ الشَّيءَ في يَدِهِ يَكونُ مُهنِئا لِأَهلِهِ يَدفَعُ بِهِ الكِبرَ عَن نَفسِهِ . ۳

۰.اين كه كسى چيزى را كه براى خانواده اش مطلوب است ، با دست خود ، حمل كند و بدين وسيله ، كبر را از خود ، دور سازد ، مرا به وجد مى آورد .

۰.و يا فرموده است :مَن حَمَلَ بِضاعَتَهُ فَقَد بَرِئَ مِنَ الكِبرِ . ۴

۰.هر كس بار خود را حمل كند ، از تكبّر ، پيراسته شده است .

1.وسائل الشيعة (طبع مؤسسة آل البيت) ، ج۳ ، ص ۳۷۷ ؛ إرشاد القلوب ، ص ۱۱۵ .

2.وسائل الشيعة (طبع مؤسسة آل البيت) ، ج ۳ ، ص ۳۷۷ .

3.تنبيه الخواطر ، ج ۱ ، ص ۲۰۱ . همچنين ، ر . ك : ميزان الحكمة ، ج ۳ ، ص ۲۶۵۷ (دفع الكبر) .

4.الأمالى ، طوسى ، ص ۵۳۸ ؛ مكارم الأخلاق ، ص ۱۱۰ ؛ كنزالعمّال ، ح ۷۷۹۴ و نيز ، ح ۷۷۹۳ و ۷۷۹۷ .

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9940
صفحه از 388
پرینت  ارسال به