317
پژوهشي در فرهنگ حيا

مادر را زشت مى شمارند و لذا از انجام دادن آن ، خجالت مى كشند ، حال آن كه احترام به والدين ، يكى از فضيلت هاى بزرگ است و انجام دادن آن ، مايه افتخار است ، نه شرمندگى . به همين جهت ، امام على عليه السلامدر ادامه روايت مورد اشاره ، به پا خاستن و احترام گذاشتن به پدر را از امورى دانسته كه نبايد از آن شرم كرد . ۱
۶ . يكى ديگر از موارد كم رويى ، احترام به معلّم است . فرد تا وقتى دانش آموز يا دانشجوست ، شايد به معلّم و استاد خود ، احترام بگذارد ؛ امّا وقتى بزرگ شد و به مقامى رسيد ، ممكن است اين رابطه به هم بخورد و احترام گذاشتن به معلّم خود را مايه تنزّل شأن و منزلت خود بداند . كسانى كه چنين تصوّرى از احترام به معلّم دارند ، از اين كار ، اظهار شرم كرده ، نسبت به آن اقدام نمى كنند . اين در حالى است كه احترام به معلّم ، يك فضيلت است . در روايتى آمده است :

۰.تَواضَعوا لِمَن طَلَبتُم مِنهُ العِلمَ . ۲

۰.نسبت به كسى كه از او دانش فرا گرفته ايد ، تواضع داشته باشيد .

پس احترام به معلّم ، مايه سرافكندگى و شرمسارى نيست و به همين جهت ، على عليه السلاممى فرمايد : يكى از چيزهايى كه نبايد از آن شرم داشت ، احترام به معلّم است . ۳
۷ . يكى ديگر از موارد كم رويى ، اين است كه فرد از اين كه امور شخصى و جارى خود را انجام دهد ، شرم كند . اين مورد ، بيشتر درباره افرادى كه داراى موقعيت اجتماعى بالايى هستند ، صدق مى كند . گاهى برخى افراد ، شأن و منزلت خود را به گونه اى تعريف مى كنند كه پرداختن به امور شخصى را تخريب شخصيت خود مى پندارند و لذا از انجام دادن آنها شرم دارند و اگر در چنين وضعى ديده شوند ، سرافكنده مى شوند . اين در حالى است كه در تعريف

1.همان جا .

2.الكافى ، ج ۱ ، ص ۳۶ ؛ الأمالى ، صدوق ، ص ۴۴۰ ؛ بحار الأنوار ، ج ۲ ، ص ۴۱ .

3.مستدرك الوسائل ، ج ۱۶ ، ص ۲۶۰ ؛ عيون الحكم والمواعظ ، ص ۲۱۲ .


پژوهشي در فرهنگ حيا
316

است . يكى از آداب ميهمانى در اسلام ، خوددارى از اندك شمارى نعمت موجود است . رسول خدا در اين باره فرموده است :

۰.كَفى بِالمَرءِ إثما أن يَستَقِلَّ مايُقَرِّبُ إلى إخوانِهِ ، وكَفى بِالقَومِ إثما أن يَستَقِلّوا مايُقَرِّبُهُ إلَيهِم أخوهُمُ . ۱

۰.مرد ميزبان را همين گناه بس كه غذايى را كه پيش برادران خود مى گذارد ، كم بشمارد ، و ميهمانان را همين گناه بس كه آنچه را برادرشان در برابرشان مى گذارد ، كم بشمارند .

۰.همچنين امام صادق عليه السلامدر اين باره فرموده است :هَلَكَ امرُؤٌ اِحتَقَرَ لِأَخيهِ ماحَضَرَهُ ، هَلَكَ امرُؤٌ اِحتَقَرَ مِن أخيهِ ما قَدَّمَ إلَيهِ . ۲

۰.هلاك باد مردى كه آنچه را پيش برادرش مى گذارد ، ناچيز شمارد ! و هلاك باد مردى كه آنچه را برادرش جلو او مى گذارد ، ناچيز شمارد !

وقتى فرهنگ ميهمانى دادن و ميهمانى رفتن ، با هم اصلاح شوند ، مى توان به متعادل شدن ميهمانى ها و برچيده شدن حياى منفى ناشى از تكبّر ، اميدوار بود .
نكته ديگر در اين باب ، پذيرايى شخص ميزبان از ميهمان است . افرادى كه داراى تكبّر باشند ، پذيرايى شخصى از ميهمان را مايه تحقير خود مى دانند . اين ، يكى ديگر از موارد كم رويى است . امام على عليه السلاممى فرمايد : يكى از چيزهايى كه نبايد از آن خجالت كشيد ، خدمت كردن به ميهمان است . ۳ پديده شرم از خدمت به ميهمان ، در ميان افرادى كه داراى مقام و منصبى هستند ، زمينه بيشترى دارد .
۵ . حياى منفى ناشى از تكبّر ، ممكن است در روابط ميان فرزند و والدين هم تأثير داشته باشد . افراد متكبّر ، احترام گذاشتن و تواضع نمودن نسبت به پدر و

1.المحاسن ، ج ۲ ، ص ۱۸۶ (ح ۱۵۳۳) ؛ بحارالأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۴۵۳ .

2.المحاسن ، ج ۲ ، ص ۱۸۶ (ح ۱۵۳۵) ؛ بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۴۵۳ .

3.مستدرك الوسائل ، ج ۱۶ ، ح ۲۶۰ ؛ عيون الحكم والمواعظ ، ص ۲۱۲ : «ثلاث لايستحيى منهن : خدمة الرجل ضيفه وقيامه عن مجلسه لأبيه ومعلّمه ... ؛ سه چيز است كه نبايد از آن حيا شود : خدمت كردن به ميهمان و برخاستن از پيش پاى پدر و معلّم ... » .

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10336
صفحه از 388
پرینت  ارسال به