315
پژوهشي در فرهنگ حيا

ميهمانان خود ، پذيرايى مى كند . در روايتى آمده است :

۰.مَنِ احتَشَمَ أن يُقَرِّبَ إلى أخيهِ ما تَيَسَّرَ عِندَهُ لَم يَزَل في مَقتِ اللّهِ يَومَهُ ولَيلَتَهُ . ۱

۰.هر كه خجالت بكشد كه هر چه در توان اوست ، نزد برادر ميهمان خود بگذارد ، پيوسته ، شب و روز در خشم خداوند خواهد بود .

اساسا تكريم ميهمان ، در اين است كه ميزبان ، خود را به زحمت نيندازد . ۲ وقتى ميهمان متوجّه به زحمت افتادن ميزبان گردد ، شرمنده و خجالت زده مى شود ؛ زيرا خود را مايه زحمت و گرفتار شدن او مى داند . بنا بر اين ، تكريم ميهمان به پذيرايى در حدّ توان است . به همين جهت ، توصيه شده كه خود را براى ميهمان به زحمت نيندازيد ۳ و بيش از آنچه در توان داريد ، به خود ، سختى ندهيد . ۴ كسى امير مؤمنان را به خانه خود دعوت كرد . حضرت به اين شرط پذيرفت كه خانواده او به سختى نيفتند و او خود را براى خريد ، به زحمت نيندازد و با همان چيزى كه در منزل است ، از ايشان پذيرايى كند . ۵
پذيرايى همراه با تكلّف ، يكى از نشانه هاى كم رويى ناشى از تكبّر است و لذا جامعه متعادل ، جامعه اى است كه از اين آفت به دور باشد . البته اصلاح اين نابه سامانى ، منوط به تغيير در فرهنگ ميهمان نيز هست . ميهمان نيز نبايد به آنچه در توانِ ميزبان است ، به ديده تحقير نگاه كند . همان گونه كه اندك شمردن نعمت موجود توسّط ميزبان ، ناپسند است ، اندك شمارى آن توسّط ميهمان نيز ناپسند

1.دعائم الإسلام ، ج ۲ ، ص ۱۰۶ ؛ كنزالعمّال ، ج ۹ ، ص ۳۹ (ح ۲۴۸۲۷) .

2.رسول خدا مى فرمايد : «من تكرمة الرجل لأخيه أن ... لايتكلف شيئا ؛ از احترام گذاشتن مرد به برادر مؤمنش اين است كه ... هيچ تكلّف نورزد» (المحاسن ، ج ۲ ، ص ۴۱۵ ، ح ۱۶۸ ؛ الكافى ، ج ۵ ، ص ۱۴۳ ؛ بحار الأنوار ، ج ۷۵ ، ص ۴۵۶) .

3.رسول خدا فرموده است : «لاتكلّفوا للضيف ؛ براى ميهمان ، خود را به زحمت نيندازيد» (الجامع الصغير ، ج ۲ ، ص ۷۴۴ ، ح ۹۸۶۱ ؛ تاريخ دمشق ، ج ۱۳ ، ص ۱۲۶ ؛ كنزالعمّال ، ح ۲۵۸۷۵) .

4.رسول خدا مى فرمايد : «لا يتكلّفن أحد لضيفه ما لايقدر ؛ كسى براى ميهمان ، در فراهم ساختن آنچه در توانش نيست ، خود را به سختى نيندازد» . (كنزالعمال ، ح ۲۵۸۷۶)

5.ر .ك : عيون أخبار الرضا عليه السلام ، ج ۲ ، ص ۴۲ ؛ المحاسن ، ج ۲ ، ص ۱۸۷ (ح ۱۵۳۸ و ۱۵۳۹) .


پژوهشي در فرهنگ حيا
314

امام صادق عليه السلامبا اشاره به اين پديده زشت ، فرموده است :
مَن لَم يَستَحِ مِن طَلَبِ المَعاشِ ، خَفَّت مَؤُونَتُهُ ونَعَّمَ أهلَهُ . ۱
هر كه از طلب روزى خجالت نكشد ، هزينه اش سبك شده و خانواده خود را بهره مند ساخته است .
پس كم رويى ناشى از تكبّر ، مى تواند اقتصاد زندگى فرد را با بحران روبه رو سازد . امام على عليه السلامبه تأثير منفى كم رويى در اقتصاد خانواده ، اشاره كرده و فرموده است :

۰.الحَياءُ يَمنَعُ الرِّزقَ . ۲

۰.كم رويى ، مانع روزى است .

۴ . يكى ديگر از مواردى كه كم رويى در آن نقش پيدا مى كند (كم رويى اى كه ريشه در كبر دارد) ، مسئله مواجهه با ميهمان و ميهمانى است . برخى افراد ، نوع پذيرايى را ميزانى براى آبرو و حيثيت خود ، قرار مى دهند و لذا سعى مى كنند بهترين ميهمانى ها را برپا كنند تا شخصيت و هويت آنان ، محفوظ بماند . اين افراد ، از يك پذيرايى ساده ، خجالت مى كشند و حتّى اگر توان آن را نداشته باشند ، به هر طريق ممكن ، پذيرايى به اصطلاح آبرومندانه اى به راه مى اندازند . در اين جا با پديده اى به نام «تكلّف (به زحمت افتادن)» روبه رو مى شويم . در تكلّف ، فرد ، سعى مى كند خود را فراتر از آنچه هست ، به نمايش بگذارد و براى اين منظور ، خود را به زحمت مى اندازد . براى اين كه سفره رنگينى بيندازد ، به قرض رو مى آورد و حتّى ممكن است وسايل منزل خود را تعويض كند و يا به صورت عاريه اى ، وسايل شيك و مجلّل تهيه كند .
اگر اين شرم منفى وجود نداشته باشد ، فرد به هر اندازه كه در توان اوست ، از

1.كتاب من لايحضره الفقيه ، ج ۴ ، ص ۴۱۰ (ح ۵۸۹۰) ؛ ثواب الأعمال ، ص۱۶۷ ؛ الأمالى ، طوسى ، ص۷۲۱؛ بحار الأنوار ، ج ۶۹ ، ص ۴۰۶ .

2.غررالحكم ودررالكلم ، ح ۲۷۴ . نيز ، ر . ك : ميزان الحكمة ، ج ۱ ، ص ۷۱۸ .

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10354
صفحه از 388
پرینت  ارسال به