دانشمند شناخته شده باشد ، بسيار سخت است كه در مسير آموختن ، قدم بردارد ؛ زيرا اين كار را براى اعتبار علمى خود ، مضرّ مى داند و لذا از آن شرم مى كند ، حال آن كه افزايش دانش ، يك فضيلت است و اين شرم ، مانع فضيلت مى گردد و لذا حياى منفى و كم رويى ناميده مى شود ، نه حياى مثبت . امام سجّاد عليه السلامدر اين باره مى فرمايد :

۰.لاتَزهَد في مُراجَعَةِ الجَهلِ ، و إن كُنتَ قَد شُهِرتَ بِتَركِهِ . ^۱

۰.از پرسيدن درباره نادانسته ها كوتاهى مكن ؛ هر چند به دانش ، ناموَر شده باشى .

يكى از نشانه هاى كم رويى ، نپرسيدن است و نپرسيدن ، عامل دوام جهل و بقاى نادانى است . به همين جهت ، نپرسيدن ، مايه ننگ است و بايد موضوع شرم قرارگيرد ، نه پرسيدن . ابواسحاق ليثى ، پرسش هايى از امام باقر عليه السلامداشت . حضرت به وى فرمود :

۰.سَل ولا تَستَنكِف ولا تَستَحيِ ؛ فَإِنَّ هذَا العِلمَ لايَتَعَلَّمُه مُستَكبِرٌ ولا مُستَحيٍ . ^۲

۰.بپرس و خوددارى مكن و شرم مدار ، كه اين دانش را نه متكبّر فرا مى گيرد و نه كم رو .

گاهى اصل پرسيدن ، موضوع كم رويى نيست ؛ بلكه فراوانى پرسش ، موضوع كم رويى قرار مى گيرد . شايد برخى تصوّر كنند كه زياد پرسيدن ، شرم آور است و لذا از اين كه تمام پرسش هاى خود را مطرح سازند ، شرم كنند . امام عسكرى عليه السلامنقل مى كند كه روزى زنى خدمت حضرت زهرا عليهاالسلامرسيد و پرسش هاى خود را يكى پس از ديگرى پرسيد تا به ده پرسش رسيد . سپس خجالت كشيد و گفت : اى دختر رسول خدا ! ديگر بيش از اين به شما زحمت نمى دهم . حضرت زهرا عليهاالسلامبه وى فرمود : «هر چه مى خواهى بپرس ...» . ^۳ اين ، نشان

۰.لايَستَحِيَنَّ أحَدٌ إذا لَم يَعلَمِ الشَّيءَ أن يَتَعَلَّمَهُ . ^۱

۰.كسى كه چيزى را نمى داند ، از آموختن آن شرم نكند .

دانش ، ملاك ارزش انسان است و آنچه ملاك ارزش انسان است ، مايه شرم او نخواهد بود و نبايد از به دست آوردن آن ، خجالت كشيد . امام على عليه السلامبا اشاره به جايگاه دانش در ارزشمندى انسان مى فرمايد :

۰.ألا لايَستَحيِيَنَّ مَن لايَعلَمُ أن يَتَعَلَّمَ ؛ فَإِنَّ قيمَةَ كُلِّ امرِىً?ما يَعلَمُ . ^۲

۰.آگاه باشيد كسى كه چيزى را نمى داند ، نبايد از فرا گرفتن آن شرم كند ؛ زيرا ارزش هر انسانى [ به ]دانش اوست .

از آن جا كه دانش ، ملاك ارزش انسان است ، هرگز مايه شرمسارى نيست . آنچه موجب كم رويى مى گردد ، آموختن است . از آن جا كه آموختن ، همراه با نوعى فروتنى است ، برخى افراد ، آن را مايه خجالت مى دانند . اين امر ، در ميان افردى كه سن وسالى از آنان گذشته ، از فراوانى بيشترى برخوردار است . افراد سالخورده ، از اعتبار و احترام بيشترى نزد مردم برخوردارند و همين ، سبب مى گردد كه فرايند آموختن ، نزد آنان ، قبيح جلوه كند و آن را موجب تحقير و توهين به خود دانسته ، از آن دست بكشند . رسول خدا با در نظر گرفتن اين حقيقت ، مى فرمايد :

۰.لايَستَحيِ الشَّيخُ أن يَتَعَلَّمَ العِلمَ كَما لايَستَحي أن يَأكُلَ الخُبزَ . ^۳

۰.شخص سالخورده از آموختن دانش شرم نكند ، همان گونه كه از خوردن نان ، شرم نمى كند .

گذشته از سالخوردگى و كهن سالى ، يكى ديگر از امورى كه موجب كم رويى در دانش آموزى مى گردد ، اشتهار به دانش است . براى كسى كه به عنوان