137
پژوهشي در فرهنگ حيا

اين روايت ، به مسئله «تصحيح شناخت» اشاره شده وخواسته شده كه فرد بداند كه خداوند ، همه جا همراه اوست . اين ، يك توصيه عمومى است كه مى تواند در تصحيح تصوير انسان از خدا مورد توجّه قرار گيرد .
همچنين نقل شده كه جاثليق (بزرگ نَصارا) از امير مؤمنان پرسيد : خداوند كجاست ؟ اين گونه پرسش ها چند حقيقت را نشان مى دهد . اوّل اين كه خداوند ، مكان دارد ؛ دوم اين كه وقتى خدا مكان داشت ، بدين معناست كه در برخى مكان ها حاضر است و در برخى ديگر ، غايب ؛ سوم اين كه در جايى كه ما هستيم ، خدا غايب است . اگر كسى خداوند را در جايى كه خودش هست ، حاضر بداند ، نمى پرسد خدا كجاست . به هر حال ، حضرت در پاسخ وى فرمود :

۰.هُوَ هاهُنا وهاهُنا وفَوقُ وتَحتُ ومُحيطٌ بِنا ومَعَنا وهُوَ قَولُهُ : «مَا يَكُونُ مِن نَّجْوَى ثَلَـثَةٍ إِلاَّ هُوَ رَابِعُهُمْ وَ لاَ خَمْسَةٍ إِلاَّ هُوَ سَادِسُهُمْ وَ لاَ أَدْنَى مِن ذَ لِكَ وَ لاَ أَكْثَرَ إِلاَّ هُوَ مَعَهُمْ أَيْنَ مَا كَانُوا ۱ » . ۲

۰.او اين جا و آن جا و بالا و پايين است و به ما احاطه دارد و همراه ماست و اين ، همان سخن اوست كه : «هيچ نجواى سه نفره اى نيست ، مگر اين كه او نفر چهارم است و هيچ [ نجواى ]پنج نفره اى نيست ، مگر اين كه او نفر ششم است ، و نه كمتر از اين و نه بيشتر از اين [ هست] مگر اين كه او با آنان است ، هر جا كه باشند» .

چيزهايى مثل اين كه «خدا مكان دارد» و «در پسِ پرده است» ، نشان دهنده تصوير خداوند غايب است و اين ، چيزى است كه خود خداوند از آن ، اظهار شگفتى كرده است :

۰.عَجَبا لِمَن ضَلَّ عَنّي ولَيسَ يَخلو في شَيءٍ مِنَ الأَوقاتِ مِنّي ! كَيفَ يَخلو وأنَا أقرَبُ

1.... ، آيه ... .

2.الكافى ، ج ۱ ، ص ۱۲۹ ؛ بحار الأنوار ، ج ۵۵ ، ص ۱۰ .


پژوهشي در فرهنگ حيا
136

۰.حضرت در پاسخ وى فرمود :وَيلَكَ ! كَيفَ يَكونُ غائِبا مَن هُوَ مَعَ خَلقِهِ شاهِدٌ وإلَيهِم أقرَبُ مِن حَبلِ الوَريدِ ، يَسمَعُ كَلامَهُم ويَرى أشخاصَهُم ويَعلَمُ أسرارَهُم ؟! ۱

۰.واى بر تو ! چگونه غايب است كسى كه همراه خلق خود ، شاهد آنان است و از رگ گردن به آنها نزديك تر است ، سخن آنها را مى شنود و خودِ آنها را مى بيند و اسرار آنها را مى داند ؟!

در اين كلام نورانى ، تصويرى كه حضرت از خداوند ارائه مى دهد ، «خداوندِ شاهد» است ، نه خداوند غايب كه در پسِ پرده هاى هفتگانه قرار دارد . حارث اَعوَر مى گويد : روزى حضرت على عليه السلام وارد بازار شد و با مردى رو به رو شد كه پشتش به ايشان بود و به كسى مى گفت : سوگند به خدايى كه در پسِ هفت پرده است ، نه ! حضرت بر شانه وى زد و پرسيد : «چه كسى در پسِ هفت پرده است ؟» . گفت : خداوند ، اى امير مؤمنان . حضرت به وى فرمود : «اشتباه كردى ، مادرت به عزايت بنشيند !» . آن گاه چنين ادامه داد :

۰.إنَّ اللّهَ ـ عَزَّ و جَلَّ ـ لَيسَ بَينَهُ وبَينَ خَلقِهِ حِجابٌ ، لِأَنَّهُ مَعَهُم أينَما كانوا . ۲

۰.هيچ پرده اى ميان خداوند عز و جل و بندگانش وجود ندارد .

۰.أن تَعلَمَ أنَّ اللّهَ مَعَكَ حَيثُ كُنتَ . ۳

۰.اين كه بدانى خداوند ، همراه توست ، هر جا كه باشى .

آرى ! تصويرى كه آن فرد از خداوند داشت ، «خداوند پرده نشين» بود و تصويرى كه حضرت ارائه مى دهد ، «خداوندِ همراه» است و مهم تر اين كه در

1.الكافى ، ج ۱ ، ص ۱۲۵ ؛ كتاب من لايحضره الفقيه ، ج ۲ ، ص ۲۵۰ (ح ۲۳۲۵) ؛ التوحيد ، صدوق ، ص ۲۵۴ ؛ الاحتجاج ، ج ۲ ، ص ۲۰۸ (ح ۲۱۸) ؛ الإرشاد ، ج ۲ ، ص ۲۰۱ ؛ بحار الأنوار ، ج ۳ ، ص ۳۳ .

2.التوحيد ، ص ۱۸۴ (ح ۲۱) ؛ الغارات ، ج ۱ ، ص ۱۱۲ ؛ بحار الأنوار ، ج ۳ ، ص ۳۳۰ .

3.همان جا .

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 12430
صفحه از 388
پرینت  ارسال به