بهبهانی است. شاگردان او که تعدادشان بسیار زیاد است، به شدت به او عشق می‌ورزیدند. فضیلتهای او بی‌شمار و مشهور است. او علاوه بر آثار علمی فراوان، به ویژه در فقه، آثار اجتماعی فراوانی نیز از خود به جا گذاشته است. خودسازی و تهذیب نفس و كرامات او، همچون دیدارش با امام مهدی (عج الله فرجه) امری مشهور است. كتاب الفوائد الرجالیه مهم‌ترین اثر رجالی اوست كه در چهار جلد منتشر شده است.^۱

سید عبدالله شبّر (م ۱۲۴۲)

سید عبدالله شبّر در سال ۱۱۸۸ در نجف اشرف در خانواده‌ای دانشمند متولد شد و در بغداد و نجف تحصیل كرد.
او پركارترین نویسنده دینی در آن دوران است. تخصصش در حدیث، كلام، فقه، اصول و تفسیر همراه با دقت نظر و سرعت نگارش، او را چهره‌ای اسطوره‌ای و زبانزد كرده است.
مجموع نگاشته‌های او بیش از شصت عنوان در بیش از صد جلد قطور است. كتاب جامع المعارف و الأحكام او با كتاب بحار الأنوار مقایسه می‌شود. سید عبدالله در این كتاب به جمع‌آوری روایات اهل البیت در ابواب مختلف فقهی و غیرفقهی پرداخته و آنان را در كنار هم جای داده است. شاگردانش وی را با علامه مجلسی مقایسه كرده و به او لقب مجلسی ثانی داده‌اند. سرعت نگارش او چنان بود كه نویسندگان و منشیان از همراهی او بازمی‌ماندند.
كتاب زیبای دیگر او با نام مصابیح الأنوار فی حل مشكلات الأخبار، نمونه روشنی از احاطه او بر حدیث و كتب پیرامون حدیث است. او در این کتاب بسیاری از متون حدیثی را به دقت بررسی کرده و سخنان پیشینیان را در آن مورد نقل کرده است. آن‌گاه به استنتاج پرداخته و نظر صحیح را بیان و گاه ابداع کرده است. این كتاب از معدود كتابهای گسترده پیرامون مشكل الحدیث است. جلد اول این كتاب به بررسی ۸۵ حدیث غیرفقهی پرداخته است. جلد دوم نیز به احادیث فقهی اختصاص دارد.

دانشمندان شیعه و میراث حدیثی آنان در قرن سیزدهم

عالمان حدیثی و نگاشته‌های آنان در سده سیزدهم هجری بسیار فراوان است. به گونه‌ای كه شمارش آنان در محدوده نگاشته‌های مفصل نیز نمی‌گنجد. نوشتارهای حدیثی فراوانی همچون جامع‌نگاری، تک‌نگاری، اربعین‌نویسی، مناقب‌نویسی، اعتقادات، آداب و اخلاق، ادعیه و زیارات، شرح‌نویسی بر كتب اربعه و سایر كتابهای حدیثی مهم، همچون نهج البلاغه و صحیفه سجادیه، شرح احادیث مهم و مشكل، حاشیه‌نویسی بر كتابهای جامع، ترجمه حدیث، كتابهای رجال، درایه و همچنین اجازات حدیثی فراوانی در این سده به وجود آمد.^۱
ما در این مجموعه تنها به یادكرد برخی از افراد و چهره‌های شاخص و تأثیرگذار این دوران و نیز برخی از نوشته‌های آنان می‌پردازیم.

وحید بهبهانی (م ۱۲۰۵ ﻫ)

زندگی وحید بهبهانی و مبارزات او علیه تفكر اخباریگری را در درس پیش بررسی کردیم. مرحوم وحید بهبهانی در نوشته‌های خویش به تبیین مبانی خود درباره حدیث و اعتبار آن پرداخته است. شیوه او شیوه‌ای مقبول و معتدل در پذیرش خبر موثوقٌ‌به است.^۲ او از افراط سندگرایان و تفریط اخباریان دوری می‌كند. كتاب الفوائد الرجالیه، با وجود آنكه حجم كوچكی دارد، مجموعه‌ای از دانسته‌های ضروری برای هر پژوهشگر حدیث است. ایشان حواشی مفیدی نیز بر كتاب تهذیب الأحكام، وافی و منهج المقال نوشته‌اند.

علامه محمدمهدی بحرالعلوم (م ۱۲۱۲)

علامه محمدمهدی بحرالعلوم متولد كربلا در سال ۱۱۵۵ و تحصیل‌كرده در كربلا، نجف و مشهد است. او از شاگردان محدث بحرانی، صاحب الحدائق الناضره، و وحید