241
تاريخ حديث شيعه (2)

۴. نقل روایات ضعیف و سعی در توجیه آن متون نیز در نوشته‌های ایشان مشاهده می‌شود.
۵. برخی از استادان و پاره‌ای از شاگردان علامه مجلسی تفکر اخباری داشته‌اند.
با این همه، برخی از محققان، علامه مجلسی را فردی میان اخباری و اصولی می‌شمارند، زیرا علامه با برخی از مبانی اخباريگری مخالفت کرده است.۱
اما دقت و تأمل در آثار علامه مجلسی بیانگر آن است که با وجود فعالیتهای فراوان حدیثی و اعتماد شدید ایشان بر روایات اهل بیت علیهم السلام، مبانی فکری ایشان با تفکر اخباريگری به طور کامل متفاوت است. با وجود آنکه در زمان او تفکر اخباريگری در دوران اوج خود بود، با این همه وی قواعد اجتهاد و روش مجتهدان را پذیرفته بود و مطابق آنها فتوا می‌داده است. تذکر این نکته شایسته است که شاخصه اصلی اخباریان نفی اجتهاد و علم اصول فقه است. بنابراین مخالفت با تفکر عقلی و یا نفی فلسفه و عرفان مرادف با اخباریگری نیست.
از این رو می‌باید علامه مجلسی را نیز از عالمان اخبارگرا دانست، و حتی نمی‌توان او را در زمره اخباریان میانه‌رو قلمداد کرد.

نحوه تعامل علامه مجلسی با مبانی تفكر اخباريگری

چگونگی رویارویی علامه مجلسی با مبانی اخباریان از جمله مهم‌ترین مسائلی است که در تبیین دیدگاه ایشان در موضع اخباريگری بسیار مؤثر است؛ از این رو در این بخش چگونگی مواجهه ایشان با مبانی اخباریان را بررسی می‌کنیم.
علامه مجلسی، همانند اصولیان و بر خلاف مجتهدان، اجتهاد را واجب کفایی می‌داند و تقلید غیرمجتهد از مجتهد را واجب عینی قلمداد می‌کند.۲
ایشان همانند مجتهدان، تقلید از میّت را نفی می‌كند ولزوم وجود مجتهد زنده و تقلید مردمان از وی را لازم می‌شمرد. ۳

1.. ر.ک: علی دوانی، علامه مجلسی بزرگ علم و دین، ص ۴۲۸؛ حسن طارمی، علامه مجلسی، ص ۲۰۰؛ حسین مدرسی طباطبایی، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ص ۵۹؛ مصلح‌الدین مهدوی، زندگی‌نامۀ علامه مجلسی، ج ۱، ص ۲۵۱ و ... .

2.. مرآة العقول، ج ۱، ص ۹۸.

3.. نظم اللئالی، ص ۱۳ و ۱۴.


تاريخ حديث شيعه (2)
240

خود را به بدگویی و ناسزا داده و استمداد از قدرتهای محلی و حتی سنّی برای پیشبرد دیدگاه و رأی، جایز شمرده شده است. به عبارتی دیگر، اخباريگری در این زمان به صورت یک فرقه و نه یک تفکر علمی بروز كرده است.

ديگر عالمان اخباری

از دیگر عالمان اخباری، خواه میانه‌رو و یا افراطی، به افراد زیر می‌توان اشاره کرد:
ـ سید نعمت‌الله جزائری (م ۱۱۱۲ ﻫ)؛
ـ شیخ عبدالله سَماهیجی (م ۱۱۳۵ ﻫ)؛ او نگارنده کتاب مُنْیَةُ المُمارِسین است و تفاوتهای کلی و جزئی روش اخباری و اجتهادی را در چهل ماده بر شمرده است.
ـ شیخ حسن اَخباری (م ۱۱۸۱ ﻫ)؛
ـ میرزا علی اَخباری (م ۱۲۷۵ ه.در خرمشهر)؛
ـ میرزا حسین اَخباری (م ۱۳۱۸ ﻫ)؛
ـ شیخ عنایت‌الله اَخباری (م ۱۳۷۲ ﻫ).

علامه مجلسی؛ اخباری یا اصولی؟

حیات علامه مجلسی هم‌زمان با رواج تفکر اخباريگری بود. همچنین ایشان در گرایش به اخبار اهل بیت شهره بودند؛ از این رو، تصور شده است که علامه مجلسی (رحمه الله) نیز از پیروان و حتی از سردمداران این تفکر است.
علاوه بر موارد فوق، قرائن و شواهد زیر نیز به این تصور کمک کرده است و آن را تقویت می‌کند:
۱. پدر علامه مجلسی به اخباریان گرایش داشته و علامه مجلسی نیز شاگرد وی بوده است. از این رو طبیعی است که متأثر از پدرش باشد.
۲. مهم‌ترین و بزرگ‌ترین جامع‌ حدیثی شیعه، بحار الأنوار، به دست ایشان و در این دوران نگاشته شده است.
۳. نقد تفکر عقل‌گرایانه و مخالفت با فیلسوفان در آثار علامه مجلسی مشهود است.۱

1.. ر ک : «نقد تهافت غزالی»، کیهان اندیشه، شمارۀ ۱۷، مرداد و شهریور ۱۳۶۵، ص ۵۳ ـ ۳۰.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه (2)
    سایر پدیدآورندگان :
    سيّد محمّدکاظم طباطبايي
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6718
صفحه از 304
پرینت  ارسال به