درآمد

ابتدای قرن یازدهم هجری، مصادف با آغاز فعالیت گروهی بود که با عنوان اَخباری شناخته و توصیف می‌شوند. گرایش گسترده آنان به روایات معصومین علیهم السلام و دوری گزیدن از منابع معرفتی دیگر، همانند قرآن و عقل، علت اصلی نام‌گذاری این گروه به «اخباریان» است.
سرسلسله این گروه، محمدامین استرآبادی (م ۱۰۳۳ﻫ) است که با نگارش کتاب الفَوائِدُ المَدَنیّه این حرکت را آغاز کرد. این حرکت، در دوره‌های بعد با بهره گرفتن از فضای مناسبی که در دوران صفویه ایجاد شده بود و نیز تفکر تهاجمی نسلهای اولیه اخباریان، توانست در حوزه‌های علمیه نیز جلوه‌گری کند و تفکر اجتهادی شیعه را مدت زمانی تحت تأثیر خود قرار دهد. نسلهای بعدی اخباریان با کاستن از تندرو‌یهای اولیه به تفکر متعادل نزدیک‌تر ‌شدند و در نهایت، در اواخر قرن دوازدهم، تفکر اجتهادی توانست بر تفکر اخباری غلبه کند و آن را از صحنه علمی شیعه خارج سازد. مرحوم وحید بهبهانی (م ۱۲۰۵ﻫ) سردمدار مبارزه مجتهدین با تفکر اخباری است. تفکر اجتهادی پس از ظهور صاحب جواهر (م ۱۲۶۶ﻫ) قدرت بيشترى یافت و با شیخ اعظم، مرتضی اَنصاری (م ۱۲۸۱ﻫ)، به اوج خود رسید.
بحث درباره اخباریان از دو زاویه می‌تواند مورد توجه قرار گیرد:
۱. بررسی اخباریان به عنوان گروهی تأثیر‌گذار در تاریخ حدیث شیعه؛
۲. بررسی و نقد و تحلیل ویژگیهای تفکر اخباریگری و اصول و مبانی معرفتی آن، به دور از مباحث تاریخی آن.

ظهور و پيدايش اخباریگری

پیدایش و گسترش اخباریگری، به عنوان یک مکتب حدیثی، حاصل تفكر و تلاش میرزا محمدامین استرآبادی (م ۱۰۳۳ﻫ) است. او از شاگردان صاحب مَدارک