181
تاريخ حديث شيعه (2)

أدبیاً شاعراً زاهداً عابداً ورعاً جلیل القدر عظیم الشأن کثیر المحاسن وحید دهره أعرف أهل زمانه بالفقه والحدیث والرجال.۱
علاوه بر کتابهای فقهی چند اثر نفیس حدیثی از او بر جای مانده است.
نگارش رجالی او با نام التحریر الطاووسی، تصنیف و بازنویسی کتاب حل الإشکال فی معرفة الرجال نگاشته سید احمد بن طاووس است. نکته مهم در این کتاب آن است که او به نسخه دست‌نویس سید بن طاووس دسترسی داشته و ایشان نیز برخی از کتابهای مهم رجالی همانند رجال ابن‌غضائری را در اختیار داشته است. در واقع می‌توان گفت که ما از راه کتاب التحریر الطاووسی به کتاب ابن‌غضائری دست می‌یابیم.
مهم‌ترین نگاشته حدیثی صاحب معالم، کتاب منتقی الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان است. او در این کتاب احادیث صحیح السند را از کتب اربعه استخراج نموده و آنها را تنظیم کرده است.
احادیثی را که خود صحیح می‌شمارد و در بررسی سندی آن بسیار سخت‌گیری می‌کند با رمز «صحی»، یعنی «صحیحٌ عندي» مشخص کرده و احادیث صحیح در نزد مشهور را با رمز «صحو» معین کرده است. در ادامه نیز احادیث «حسن» را ذکر می‌کند.
ظاهراً این شیوه نگارش تنها در آثار علامه حلی بوده است و پیشینه دیگری ندارد.
مؤلف پس از نقل روایت به شرح دقیق آن می‌پردازد. الفاظ غریب آن را توضیح می‌دهد و با بیانی رسا فقه الحدیث زیبایی را ارائه می‌کند. مؤلف مشکلات احتمالی در متن را مشخص می‌کند و راه حل لازم برای حل اشکال و یا نفی تعارض را ارائه می‌دهد. او در قسمت رفع اختلاف، از شیوه شیخ طوسی استفاده کرده است.
مقدمه طولانی او بر کتاب منتقی الجمان، بیانگر معیارهای رجالی او است. این مقدمه مشتمل بر دوازده فایده است. فایده سوم از این مجموعه به تبیین مبنای ایشان در کافی نبودن توثیق یک عادل اختصاص دارد. او توثیق را نوعی شهادت می‌شمارد که به دو نفر شاهد نیاز دارد.
این کتاب تنها تا ابواب حج نوشته شده و اجل مهلت تکمیل آن را نداده است.

1.. أمل الآمل، ج ۱، ص ۵۷.


تاريخ حديث شيعه (2)
180

حارثی در زمان شاه تهماسب به ایران آمد و در اصفهان ساکن شد. شاه صفوی که آوازه او را شنید او را به قزوین، که پایتخت آن دوره بود، فرا خواند. مدتی شیخ الإسلام قزوین و سپس مشهد گشت. پس از فتح افغانستان، به مدت هشت سال به هرات مهاجرت کرد و بذر تشیع را در آن دیار پراکند. در آخر عمر نیز در بحرین زندگی می‌کرد.۱ مجموع نگاشته‌های او نزدیک به سی عنوان است که در موضوعات فقهی، کلامی، حدیثی و ادبی نوشته شده‌اند.
از جمله کتابهای حدیثی او کتاب الأربعین حدیثاً، تعلیقات بر صحیفه سجادیه و وصول الأخیار إلی أصول الأخبار است. کتاب وصول الأخیار، با مقدمه‌ای مفصل در مباحث امامت، مباحث و اصطلاحات موضوع علم درایه را به تفصیل مطرح نموده است.۲

۴. حسن بن زین‌الدین (۱۰۱۱ ـ ۹۵۸)

او فرزند شهید ثانی است که به سبب نگارش کتاب معالم الدین به صاحب معالم شهره گشته است. صاحب معالم هفت ساله بود که پدرش به شهادت رسید. تحصیلات خود را همراه با دایی خویش (صاحب مدارک) در جبل‌عامل آغاز کرد و در عراق ادامه داد. این دو‍‍‍، شاگرد مقدس اردبیلی و مولی عبدالله یزدی و ... بودند. ارتباط او و صاحب مدارک آنقدر صمیمی و دوستانه بود که در میان دانشمندان ضرب‌المثل گشت. نگاشته‌های فراوان او همراه با ارزیابی صاحب مدارک بوده است. شهرت او در اصول، فقه، حدیث و ادب است.
او با تألیف متنی مرتب و پاکیزه در علم اصول فقه به عنوان مقدمه‌ای بر کتاب معالم الدین خود، راه را برای بحثهای متمرکز در اصول فقه گشود.۳
علم، آگاهی و ذوق او را بسیار ستوده‌اند.۴ شیخ حر عاملی درباره او گفته است:
کان عالماً فاضلاً متبحراً محققاً ثقةً ثقةً فقیهاً وجیهاً نبیهاً محدثاً جامعاً للفنون

1.. ر.ک: أعیان الشیعه، ج ۶، ص ۶۶ ـ ۵۶.

2.. برای آشنایی بیشتر با جایگاه این کتاب در علم درایة نک: رسائل فی درایة الحدیث، ج۱ ص ۳۲۵.

3.. مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ص ۱۵.

4.. أعیان الشیعه، ج ۵، ص ۹۲.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه (2)
    سایر پدیدآورندگان :
    سيّد محمّدکاظم طباطبايي
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6659
صفحه از 304
پرینت  ارسال به