اگرچه عالمان اهل سنت به این موضوع پرداخته و نگاشته‌هایی را فراهم کرده‌اند، اما این گونه نگارش در سده‌های پیشین، در منابع حدیثی شیعه نظیر نداشته است.
آثار ابن‌عربی با نگاه عارفانه است و برخی از آثار غزالی از نگاه صوفیانه او نشأت گرفته است. با توجه به آغاز این حرکت از سوی سید حیدر آملی و تأثیر عمیق کتابهای او بر نگاشته‌های عرفانی شیعی در سده‌های پسین، مناسب است با توجه و دقت بیشتر به این موضوع پرداخته شود.۱
سید حیدر آملی در اوایل سده هشتم در آمل به دنیا آمد. پس از تحصیل و تا سی سالگی در دربار حاکمان طبرستان خدمت می‌کرد و به مال و منال فراوان دست یافت. با تحول درونی‌ای که در خویش احساس کرد، از دربار و مال کناره گرفت و پس از زیارت خانه خدا به گروه صوفیه پیوست. او افزون بر خرقه‌پوشی و ریاضت به تحصیل متون مهم عرفانی پرداخت و هم‌زمان نزد برخی از مشهورترین عالمان شیعی چون فخر المحققین تحصیل کرد و از او اجازه روایت گرفت.
آملی آثار متعددی در زمینه‌های عرفان و تصوف نگاشته است که مشهورترین آنها جامع الأسرار (با رویکرد حدیثی) و المحیط الأعظم (در تأویل آیات قرآن) است.
جامع الأسرار
هدف سید حیدر آملی در جامع الأسرار، سازگار نشان دادن مبانی دینی و شیعی با دیدگاه صوفیان در مباحث مهم اعتقادی مانند توحید، نبوت، ولایت و ایمان است.۲ یکی از محققان، احادیث جامع الأسرار را به چند دسته تقسیم کرده و گفته است:
برخی از احادیث این کتاب در منابع معتبر حدیثی کهن شیعه آمده است، ولی سید حیدر بدون اشاره به منبع و مأخذ آنها را نقل می‌کند. بیشتر احادیث این کتاب از این گروه است که با مشرب عرفانی سید حیدر آملی معنا شده است.۳ گروه دیگر از احادیث این کتاب با منابع کهن شیعی متفاوت بوده و اضافاتی دارد که آن زیاده مورد نظر و استدلال سید حیدر است.
