141
تاريخ حديث شيعه (2)

السرائر، مجموعه‌ای حدیثی فراهم آورد که با نام مُسْتَطْرَفات السَرائر ماندگار شده است. ابن‌ادریس نواده دختری شیخ طوسی است و کتابهایی از مجموعه غنی کتابخانه شیخ طوسی را در اختیار داشته که احادیث آنها را در این بخش آورده است.
خاندان سید بن طاووس نیز از جمله عالمان حِلّه هستند. علی بن موسی (۶۶۴ ـ ۵۸۹ ﻫ) که با لقب سید بن طاووس شهره است، نماد ادعیه‌نگاری در مجموعه میراث حدیثی شیعی است. برادر او احمد بن موسی (م ۶۷۳ ﻫ) نیز محدثی گران‌قدر و در مباحث رجال و نقد حدیث صاحب‌نظر بود. تقسیم‌بندی چهارگانه حدیث به صحیح و حسن و موثق و ضعیف از ابتکارات اوست که در زمان شاگردش، علامه حِلّی، فراگیر شد.
خاندان علامه حِلّی از قبیل پدر، دایی، که به محقق حلّی معروف است و کتاب شرایع الإسلام را نگاشته است، و فرزند علامه حِلّی، فخر المحققین، از مشاهیر عالمان حِلّه هستند. ابن‌بِطریق، (متوفی اواخر قرن ششم) مؤلف کتابُ العُمده نیز از عالمان حِلّه در این دوران است.
شهر راوند کاشان از دیگر مناطقی است که در این دوران عالمان و مؤلفانی را در خود پرورش داده است. سعید بن هِبَةُالله مشهور به قطب راوندی (م ۵۷۳ ﻫ)، فرزندش محمد بن سعید (متوفی اواخر قرن ششم) و فضل‌الله راوندی (م ۵۷۱ ﻫ) از این جمله‌اند.
امین الإسلام طبرسی و خاندان او، که در منطقه بیهق می‌زیستند و سالیانی دراز در مدارس آن دیار به تلاش علمی مشغول بودند، هم از عالمان و دانشوران برجسته سده ششم و هفتم هجری به شمار می‌روند.

برخی از محدثان سرشناس این دوره و آثار حدیثی آنان

در بالا به برخی از محدثان و عالمان این دوره و آثار آنان اشاره کردیم. بعضی دیگر از این افراد و آثار نیز شایسته یادآوری هستند:
ـ عبدالواحد آمُدی (متوفی نیمه قرن ششم) مؤلف کتاب غُرر الحِکم و دُرَر الکَلِم؛
ـ عمادالدین طبری (متوفی نیمه قرن ششم) مؤلف کتاب بِشارة المصطفی لِشیعة المرتضی؛


تاريخ حديث شيعه (2)
140

برخی دلیل رواج منقبت‌نگاری در این دوران را رواج تفکر نقل‌گرا و افول تفکر عقل‌گرا دانسته‌اند. در این دوران گروه معتزله نابود شد و تفکر اهل حدیث رونق گرفت. شیعیان نیز از این روش برای پیشبرد آرمانهای خویش استفاده کردند. شاید اثر تخریبی سلجوقیان و هجوم اهل سنّت به باورهای شیعی نیز در این رویکرد مؤثر بوده باشد.

مبادلات حدیثی

مبادلات حدیثی بین شیعه و اهل سنّت نیز در این دوران دیده می‌شود. در این دوران نگاشته‌های حدیثی حساسیت کمتری نسبت به موضوعات فرقه‌ای دارند و مؤلفین شیعی از متون حدیثی اهل سنّت استفاده کردند و برخی از نویسندگان اهل سنّت نیز این روش را پی‌گرفتند. نقل روایات اهل سنّت در کتابهایی همچون مجمع البیان، مکارم الأخلاق و مشکاة الانوار فراوان یافت می‌شود. این شیوه تنها در آثار برخی از قدما همچون شیخ صدوق دیده می‌شود.

ظهور خاندانهای دانشور

در این دوران به خاندانهای عالم و نگارشگران شیعی برمی‌خوریم. خاندان طبرسی، نمونه زیبایی از چند نسل عالمان را به جامعه شیعی عرضه کرده است.
خاندان علامه حِلّی نمونه دیگری است که علوم دینی را در طول چند نسل پاسداری کرده است. خاندان سید بن طاووس نیز در زمره این گروه قرار دارد.

فعالیت حدیثی شهرهای کوچک و ظهور دانشورانی برجسته در آن

اگرچه مناطقی بزرگ و مهم همچون بغداد، مصر، خراسان و قم در این دوران شاهد فعالیتهای چشمگیر حدیثی نبود، ولی شهرهایی کوچک را می‌توان یافت که نام خویش را در این دوران جاودانه ساخته‌اند.
شهر حِلّه، مشهورترین شهر در این دوران است. این شهر که در اواخر قرن پنجم ساخته شد، محل زندگی عالمان بسیاری در این زمان است. ابن‌ادریس حِلّی، که پیشتر از او یاد کردیم، از آن جمله است. او در پایان اثر ماندگار فقهی خویش،

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه (2)
    سایر پدیدآورندگان :
    سيّد محمّدکاظم طباطبايي
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6703
صفحه از 304
پرینت  ارسال به