141
تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري

لايحضره الفقيه (ص ۳۴۷) ، ثواب الأعمال و علل الشرائع (ص ۴۹۶) ، أمالى الطوسى (۵۱۸) ، مصباح المتهجّد (ص ۴۲۷ ، ۴۵۹ و ۴۶۰) ، الغيبة طوسى (ص ۱۴۲) ، بصائر الدرجات صفّار (ص ۳۳۱ به بعد) ، الخرائج و الجرائح راوندى (ص ۱۳۹) ، تفسير القمّى (ص ۱۵۶ ، ۴۱۰ ، ۵۱۹) ، الغيبةى نعمانى (ص ۴۲۷ ، ۴۲۸ ، ۴۹۴ و ۴۹۵) ، كامل الزيارات (ص ۴۶۱) ، الاحتجاج طبرسى (ص ۴۷۸) ، الغارات (ص ۴۷۹) ، غرر الحكم آمِدى (ص ۳۶۲) ، كتاب ابن بطريق (ص۳۲۷) ، كتاب سليم بن قيس (ص ۱۴۵) ، السلطان المفرّج عن أهل الإيمان سيد بهاءالدين على بن عبد الكريم بن عبد الحميد حسينى (ص ۴۲۹) ، التنزيل والتحريف احمد بن محمّد سيارى (ص ۴۷۷) ، البشارةى ابن طاووس (ص ۴۹۴) ، كتاب المشيخةى حسن بن محبوب (ص ۴۱۴ ، ۴۱۵ ، ۴۱۶ و ۴۶۲) ، كتاب ابوجعفر محمّد بن على شلمغانى (ص ۴۰۰) ، تفسير محمّد بن عبّاس بن مروان (معروف به ابن جحام) ، به روايت على بن طاووس از فخّار بن معد (ص ۴۲۱ و ۴۸۱) ، خطب أميرالمؤمنين (ص ۴۶۳) و كتاب الواحدة (ص ۱۳۰) .
۲ . از ويژگى هاى كتاب آن است كه نويسنده ، در مواردى به شرح و تبيين دشوارى هاى متنى برخى از احاديث پرداخته است . ۱
۳ . محتواى كتاب مختصر البصائر ، شامل رواياتى در باب فضايل و مناقب ائمّه عليهم السلام است و احاديث رجعت ، احاديث رجعت از غير طريق سعد بن عبد اللّه ، باب رجال اعراف ، باب فضل ائمّه و آياتى كه درباره ايشان است ، تسليم در برابر احاديث اهل بيت عليهم السلام (دو باب) ، باب صفات و برترى هاى اهل بيت عليهم السلام ، باب كتمان و اشاعه حديث ، باب درباره ائمه آل محمّد عليهم السلام و اين كه سخن ايشان ، صعب و مستصعب است ، احاديث قضا و قدر ، احاديث اراده و صفت فعل بودن آن ، احاديث عالم ذَر ، بازمانده احاديث رجعت و بازمانده احاديث عالم ذَر ، از عناوين كتاب است .

1.براى نمونه، ر.ك : همان، ص ۳۳۵، ۳۴۹، ۴۲۶، ۴۶۰، ۴۶۱، ۴۹۳ و ۵۱۵ .


تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
140

يكى دو مورد ، كه با اختلاف در متن يا اسناد آمده است . ۱ نيز از ۴۶ حديث باب رجعت مختصر البصائر كه از كتاب سعد بن عبد اللّه نقل شده ، تنها دو روايت ۲ در بصائر صفّار ، يافت شده است . در ساير ابواب نيز احاديثى هست كه در بصائر صفّار نيامده است . ۳ با اين وصف ، چگونه مى توان گفت كه مختصر البصائر ، گزينش از كتاب بصائر صفّار است؟
به هر حال ، مى توان گفت كه احاديث مختصر البصائر ، به چهار دسته بخش پذير است :
دسته نخست ، احاديثى كه در بصائر صفّار هم ، هرچند با اختلافاتى در متن يا سند ، موجود است .
دسته دوم ، احاديثى است كه در كتاب هاى ديگر غير از كتاب صفّار (مانند تفسير القمى يا الكافى) عين يا مشابه آنها وجود دارد .
دسته سوم ، احاديثى است كه مأخذى براى آنها يافت نشده است .
دسته چهارم ، احاديثى است كه شيخ حسن بن سليمان ، با ذكر نام مأخذ يا تصريح به نام نويسنده و شيخ حديث ، نقل كرده است .
براى آشنايى بيشتر با كتاب مختصر البصائر ، توجّه به نكات زير سودمند است :
۱ . همچنان كه ياد شد ، شيخ حسن در نگارش كتاب المختصر ، از منابع ديگرى غير از كتاب اشعرى بهره برده است . اين منابع كه با ذكر نام كتاب يا نويسنده آن ، مورد استفاده حلّى بوده اند ، عبارت اند از : الكافى (مختصر البصائر ، ص ۴۱۰ و ۴۱۸) ، كتاب من

1.ر.ك : مختصر البصائر، ص ۲۷۹ به بعد.

2.همان، ص ۱۱۳ (ح ۳۳) و ص ۱۲۴ (ح ۴۶).

3.براى نمونه، ر.ك: همان، ص ۲۳۱ (ح ۲۳۶)، ص ۲۳۲ (ح ۲۳۷ و ح ۲۳۸)، ص ۲۳۳ (ح ۲۳۹) و ص ۲۳۵ (ح ۲۴۳).

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي هشتم تا يازدهم هجري
    سایر پدیدآورندگان :
    علی نقی خدایاری و الیاس پور اکبر
    تعداد جلد :
    5
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5218
صفحه از 461
پرینت  ارسال به